Razije Dusha lindi dhe rriti 10 fëmijë

Historikisht në Fterrën tonë, përkrah burrave të shquar, kanë qenë edhe gratë jo pak burrëresha, të cilat i kanë qëndruar jetës në ballë, jo disa muaj e disa vjet, por gati një shekull. Një grua e tillë është edhe Razije Dusha, që për nga mosha po sfidon shekullin e 20-të, që ka njohur kohë të vështira e vite luftrash. Mban mend kur vendi ynë donte të shkëputej nga Turqia otomane. Se sa vjeçe ishte atëhere, kanë shkuar shumë vite. Luftrat Ballkanike nuk i kanë ikur nga kujtesa. Mban mend mirë kur “gratë e Kurveleshit, me foshnja në dorë” morën rrugën për në Vlorë. Edhe regjimin e Zogut e mban mend me të mirat e me të këqiat e kohës. Nuk harron dot as pushtimin fashist, sidomos Luftën Nacional çlirimtare. Për Hiqmet Dushën I mbushen sytë me lot.

Megjithëse po bëhet vërsnike me shekullin, jeta i duket si një film…

…Kisha gati 10 vjet pa u takuar. Por vërejtjen e saj ma shprehu me shumë kujdes e me shumë mirësi. Unë, më tha, kur kam patur këmbë, si ju të rinjtë, nuk kam lënë derë fterioti pa vajtur. Nënën tënde e kam dashur shumë. Ngrinte dhe këngë në dasma, po bënte dhe vaje me ligje në vakira. Ishim dhe shoqe, dhe gjak. Edhe Ilja lindi 10 a 11 fëmijë, por i vdiqën shumë. Ashtu qe shkruar, a të keqen. Mua m’i ruajti Zoti. I kam që të dhejtë, 6 djem e 4 vajza. I linda e i rrita. I mësova dhe edukova sa munda.

Ajo fliste kështu dhe mua më parafytyrohej përpara syve një Nënë me të vërtetë heroike. Se është natyrale të lindësh, por është vështirë të rritësh mirë e shendoshë dhe të edukosh 10 fëmijë, njërin më të mirë se tjetrin. Kjo është aftësi dhe zotësi, madje heroizëm njerëzor. 10 i ka të barkut të saj, ndërsa 22 i ka nipër e mbesa. Tani është bërë dhe stërgjyshe. Pret të bëhet dhe katërgjyshe. Jetën ua kushtoi fëmijve të saj. Tani jeton herë tek njëri e herë tek tjetri, por më shumë tek Skënderi. Këto ditë unë e gjeta tek Lulja. Jeton me mallin dhe merakun për “mjaltin e mjaltit”, fëmijët e fëmijve, veçanërisht për pesë nipërit e mbesat që i ka në Amerikë, bashkë me Danten, e nuk i takon dot.

Kur e pyeta se cilët janë momentet që nuk I harron dot në jetën e saj gati 100-vjeçare, Bullë Razijea, siç i themi ne, më shpjegoi se njeriu ka ca momente që nuk mund t’i harrojë sa të rrojë. Kujton ditën kur u martu e kur hypur në një mushkë të bardhë shkoi nuse në Dushaj. Kujtoi kohën kur në kokë vinte një kapele me pendë pule dhe “kapardisej” si një nga femrat e bukura. Kujtoi lotët e derdhur në kohë të vështira. E kam larë me lot Ballshin, se atëhere kisha shumë halle. Por, mbi të gjitha, na shpjegoi tre raste të veçanta. I pari ishte viti 1946 kur i shtetëzuan farmacinë në Himarë. Me farmacinë jetonim, me të rrita fëmijët. Farmacia ishte vetë jeta. Kur ma morën, mu duk se më morën jetën mua dhe burrit tim Sherifit. Ngelëm me gisht në gojë.

I dyti, në Kuç kur më thirrën në lokalitet se pse i kisha folur Liri Belishovës, që në atë kohë ishte e internuar. Më raportuan me një letër anonime në Vlorë. Nuk bën të flaç me një të interrnuar, më thanë. Më vjen turp, ua ktheva, se tek ajo kam qënë qeraxheshë në Ballsh në kohë të vështira. Mua më bëni ç’të doni, u thashë, por vetëm djemtë mos m’i trazoni, se ata nuk dinë ç’bëj unë këtu në Kuç. Atëhere jam trembur shumë. Siç të thashë, për fëmijët. Dhe prisja nga dita në ditë me frikë në zemër për ta. Por, shyqyr Zotit, nuk m’i ngacmuan.

I treti, është viti 1997, kur u shkatërrua shteti, kur njerzit morën armët dhe veshët më dëgjonin luftë kallashni- kovësh. S’ka gjë më të keqe se shqiptari të vrasë shqiptarin. As hasmi mos mbet pa shtet! Duhet shtet. Dhe të jetë i fortë. Se atëhere dhe jeta e njeriut është e qetë dhe e sigurtë.

Tha shumë Bullë Razijea, por unë këto shkrova, kur çdo vit i saj mund të jetë një faqe më vete.

Guro ZENELI

Nr. 13 – prill, 1999

Nënë Razua - Nënë Heroinë, Nënë e lumtur...

Njihet si bija e Meto Kofinës nga Fterra dhe Fatime Shakaj nga Çorraj. Njihet si nusja dhe gruaja shembullore e Sherif Dushës. Njihet si nënë plot virtyte në të gjithë jetën e saj më me vlerë. Këtë bijë, këtë nuse, këtë grua e këtë Nënë, e përcollëm më 17 nëntor, me shumë respekt, në banesën e përjetshme të saj në moshën 95 vjeçare, e cila mbetet midis nesh një Nënë e Madhe, një Nënë Heroine, një Nënë si pak Nëna, që lindi, që rriti, që edukoi 10 fëmijë, në modelin e babait të tyre, Sherifit dhe ne modelin e shpirtit të saj të pastër.

Ndërroi jetë, si nënë e lumtur, sepse zemra e saj nuk i mori asnjë plagë të pashërueshme, në radhë të parë, në sajë të një nëne që diti të mirëmbaje e të mirërritë 6 djem e 4 vajza, madje dhe në kohë të vështira, në kohë lufte e në kohë me halle, që në Ballsh, ku lindi më 1930, djalin e parë, Luanin, me këmbë të mbarë për 9 fëmijë të tjerë, deri te Shpresa e Halua , si fëmijët e fundit të barkut të saj, të lindur në Fterrën e saj e në Fterrën tonë.

Jetoi sa i deshi xhani. Dhe iku duke lënë të përlotur në sy, e të lënduar në zemër të dhjetë bijtë e saj, nuset, që i kishte si bija, dhëndurët që i kishte si djem shtëpie, dhe mbi 40 nipërit e mbesat, se bashku me stërnipër e stërmbesa të saj, që, për të, ishin mjalti i shpirtit, që do te krenohen me gjyshen e stërgjyshen e tyre, gojëmbël e zemërbardhë.

Fterra dhe fterjotët do ta kenë si modelin e Nënës. Ballshi ku jetoi 13 vjet, mban mend si nusen e bukur dhe gruan, që diti te nderoje e të respektojë, të njohur e të panjohur. Himara për tre-katër vjet të vështira, të luftës e të pasluftës, do ta kujtojë si gruan e mirë të farmacistit të zotë, Sherifit patriot, që u shërbeu himarjoteve dhe gjithë Bregdetit, me gatishmëri e me respekt ne çdo moment. Dhe, për më shumë Kuçi, ku Xha Sherifi bashkë me Bullë Razijenë, u shërbyen tërë kuçjotëve e fshatrave për rreth, për 25 vjet me radhë, me devocion te shquar, në dobi të shëndetit të të gjithë njerëzve, pa asnjë dallim e pa asnjë ndryshim, në Kuç e në gjithë zonën e Kurveleshit. Personazh i vyer mbetet, dhe në faqet e gazetës “Fterra jonë”.

Kështu do ta kujtojnë e do ta kenë model, të gjithë sa e kanë njohur për vite me radhë, dhe këtu në Tiranë, kur jetoi tek bijtë e bijat e saj, të mirë e të mira, dhe kryesisht te Skënderi në moshën e thellë, ku Fatimja i shërbeu si nënë e shkuar nënës.

Lumthi, do të themi të gjithë ne, që kemi njohur e kemi pasur një grua e një nënë të tillë, si Razije Dushën, e cila në memorien e Fterrës e të fteriotëve dhe të gjithë sa e kanë njohur, do të ngelet një nënë punëtore e një grua shembullore, me shpirt të bardhë.

Le të mbetet e paharruar, në kujtesën e të gjithëve, si një Nënë e Madhe !

Guro Zeneli.

Nr.47-dhjetor 2005