Me ranë në dorë rastësisht. Por më bënë që t'i lexoj "me një frymë". Ishin vargje te thjeshta, vargje që burojnë nga zemra. Njëra për gjënë më të shrënjtë në Botë: për Nënën. Tjetra, për më të ëmblën në Botë: për Gjyshen. Vete vargjet e thurura për to janë shumë domethënëse. Ato tregojnë shpirtin e pastër e dashurinë e respektin që ka biri për Nënën, nipi për Gjyshen.

Dhe vazhdoj leximin e vjershës "Tregimi i Nënës". Për një moment ndalem dhe po mendoj : Kush po flet, Rebiu apo Nënë Gjulzaja. Vargjet i ka shkruar Rebiu, por fjalët janë të Nënë Gjulzasë. Është një histori e tërë në vargje, një histori familjare, si e gjithë nënave tona fteriote, por me veçantitë që ka pasë secila në jëtë. Xha Muharremi vdiq shume i ri, kur fëmijët ishin akoma pa rritur e jeta kishte njëmijë halle, sidomos jeta e fshatit. Kështu që Nënë Gjulzaja, kjo grua kapetane, duhet të përballontë një jetë të vështirë. Dhe e përballoi me shume dinjitet. Prandaj edhe varegjet që ka bërë Rebiu për të, meritojnë shumë. Nënë Gjulzaja, kur shkoi në atë jetë, "takoi" burrin e saj Muharremin dhe nis t'i  teregoje:

     …Lotët akoma pa tharë,

     E mora "Grivën" e bardhë,

     Dhe i vura samarë.

     Më çoi drejt  në shtëpi,

     Të miqve që kishe ti…

     Dhe ata  njerëz të lartë,

     Që s'më kishin parë kurrë,

     Nuk më muarr as paratë,

     Po më dhanë mushkën me grurë.

     Dhe të dy me "Grivën" bashkë,

     Kërrenim kucka në Lumë,

     Ngarkar kushë më shumë,

     Punonim, se duhej punë.

Me veshtirësitë që nxirrte jeta, Nënë Gjulzaja, i rriti, i edukoi dhe i shkolloi fëmijet, prandaj ajo iku e qetë nga kjo jetë :

Amanetet që më dhe,

U bënë ashti siç the,

Dhe unë nga ajo botë,

Ika e ngopur plotë"…

Të dy me "Grivën" bashkë,

Punuam natë dhe ditë,

I nxorra me shkollë fëmijtë.

Dhe një nënë, ikën nga kjo botë e ngopur plotë, kur shikon se fëmijët e saj janë rritur, kanë mbaruar shkolla, janë bërë të zotët e vetes, kanë krijuar familje, kanë lindur fëmijë, kanë krijuar personalitetin e tyre, prandaj midis vargjeve te Rebiut, Nënë Gjulzaja është e kënaqur nga fëmijët e saj, prandaj i thotë të shoqit në atë jetë:

     Respekt të madh më kanë bërë,

     Me të vesh e me të ngrëne,

     Po dhe ty s'të kanë harruar,

     Dhe varosh të kanë ndërtuar.

Por Nënë Gjulzaja nuk harron ti tregojë xha Muharremit, se barrë të rëndë pati edhe Rakipi, i cili ishte djali i madh dhe detyrimisht u bë krahu i familjes, ishte njëkohësisht vëlla dhe baba për fëmijët e tjerë. I duhej të mbaronte edhe shkollën, të krijontë edhe familjen, por të ishte edhe si "Derë Babe" për vëllezërit e motrat:

Për të mirë e për të keq ,

Te Rakipi jemi mbledhë,

Për Rebin e Muzafer

Dhe për Gaziun e mjerë.

Nënë Gjulzaja, është e kënaqur me Muzaferin, që kur shkoi ne shkollë në Shkodër

S'kish xhaketë, as këpucë,

Pantallonat që pat veshur

Ishin çadër nga e grekut.

Po këto halle e vuajtje, bënë që Muzaferi të arrijë majat më të larta të shkencës e të dijes, prandaj edhe nënë Gjulzaja vazhdon tregimin e saj:

Për Muzaferin ç'të them

I miri, i të mirve djem,

I mirë u bë se kish vuar,

E hallet s'i kish harruar…

Zanat të mirë ka marrë,

Botën e tërë ka parë,

Dhe jeton për mrekulli,

Me grua e me fëmi.

Siç ndodh në shumë raste, Nëna ka dobësi për fëmijën e vogël, prandaj edhe kur vjen fjala për Rebiun, ajo tregon:

Tani për Rebinë do flas,

Që në bark desha ta vras,

Ku ta dija unë atëher,

Se do bëhej me vler.

Mbaroi shkollën dhe ai,

Oficer është në ushtri,

Me grua e me fëmi,

Me shtëpi e katandi.

Nënë Gjulzaja tregon edhe për vajzat, për jetën dhe hallet e tyre, duke filluar nga Limja, Këzja e Gjuzideja, pa harruar të shprehë konsiderata të veçanta për Damon, që ajo e donte shumë.

Lexuesit me të drejtë mund të pyesin: Po kush e ka bërë këtë tregim në formë vjershe, Nënë Gjulzaja apo Rebiu? Ja, pra. Kjo është veçantia e këtyre vargjeve të Rebiut. Nëpërmjet gojës së Nënë Gjulzasë, Rebiu ka bërë një tregim të jetës së saj.

Me shumë ngrohtësi e dashuri shkruan në vargjet e tij Rebiu edhe për Gjyshen, Nënë Hamon e dashure e të ëmbël, e cila mbeti jetime, por "çau në jëtë se ishte trime". Rebiu e ruan ne kujtesen e tij Gjyshen e dashur me karakteristikat e saj :

     Natyra i kish falë shumë cilësi,

     Ish e zgjuar e kish bukuri,

     Ish e dashur e kish thjeshtësi,

     Merrej vesh me kafsh dhe me njeri.

Nënë Hamua kur kishte qënë e re, kishte qënë në Turqi. Dhe prap kishte dëshirë të shkonte te nipër e mbesa që i mbeten andej e u nda për jetë me tà. Ajo jetoi me dinjitet afër shekullit. Por ajo kishte besim edh ne jeten e përtejme:

Besonte shumë për atë jetë,

dorë lëshuar, tepër xhurmet.

Duke kujtuar me respekt këto dy gra trimëresha fteriote, respektojme edhe nje herë gjithë nënat, që kanë qënë shëmbell i vyrtitit, krenarisë, dashurisë  e mikpritjes, dhe që rrezatuan kudo e kurdoherë mirësi.

 

                                                                                  Agron XHAMA

 

 

VARJANTI I PLOTE I VJERSHES

 

       

TREGIMI I NËNËS

 

1

Varur, në fotografi,

Nëna sheh babanë në sy,

Po babai, vrëngët rri,

Duket sikur mban mëri.

2

Nëna e qeshur e gojë mjaltë

I thotë: "Mos më mbaj inat,

Se nderin ta mbajta lart".

3

"Nuk e kam hallin atje,

Se të kam njoh që të re,

Po kam  30 vjet në dhe,

Që vetëm mua më le".

4

"Barrën e kisha të madhe

Dhe kam hequr shumë halle,

Po ti ndoshta ke harruar

se shumë vite kanë shkuar.

5

Ti ike e gëzim s'pe,

Ike në moshë të re,

Se e tillë kohë ishte,

Që jeta matej me vite.

6

Nga Vlora kur erdhe sëmur

Më këmbë s'u ngrite më kurrë,

Vetëm më dhé porosi

Për mua e për fëmi.

7

Amanetet që më dhe

U bënë ashti siç the,

Dhe unë nga ajo botë

Ika e ngopur plotë".

8

"Mirë - i thotë babai i shkretë,

Ashtu është më të vërtetë

Malli shumë më ka marrë

Për të gjithë më fol me radhë".

9

Nis nëna e i tregon,

Nis zemra e i rënkon,

Nis buza e i drithëron

E nga sytë, lot i pikon:

10

"Fëmijë bëmë plot,

Po të gjithë s'të erdhë dot.

Rakipi të gjeti gjallë,

Po s'i fole dot një fjalë,

Një lapës e letër kërkove,

Po një fjalë dot s'e shkrove.

 

11

Muzaferi, siç e di,

Ish në Shkodër, në veri

Dhe s'e njoftoi njeri,

Se s'ishte siç është tani.

12

Skish tren e autobus,

Skish as xhaketë as këpucë,

Pantallonat që pat veshur

Ishin çadër nga e grekut.

13

Kur i mbaroi mësimet

Erdhi, se kishte pushimet,

E kuje tjetër prapë hapi,

Kur mësoi ku qe i ati.

14

Dy të tjerët siç e di

Ishin të vegjël, kërthi,

Bile të mbanin mëri,

Se i rrihje që të dy.

15

Të mbuluam po s'të harruam,

Halle të tjera u shtuan,

Se keshmë hasmë që s'na duajn

Dhe fëmijët të hajn duan.

16

Nga tija filloj më parë

Nga barku që ishte tharë,

Se s'i dilej me të qarë.

17

Lotët akoma pa tharë

E mora "Grivën" e bardhë

Dhe i vura samarë.

18

Me tija kur kishte shkuar

Mushka rrugën kish mësuar

Se ti i gjallë sa qé

Me këtë punë s'më le.

19

Mushka jonë siç e di

S'ishte kafshë, po njeri

Më çoi drejt e në shtëpi

Të miqve që kishe ti.

20

Dhe ata  njerëz të lartë

Që s'më kishin parë kurrë

Nuk më muarr as paratë,

Po më dhanë mushkën me grurë.

21

Dhe të dy me "Grivën" bashkë

Kërrenim kucka në Lumë,

Ngarkar kush më shumë,

Punonim, se duhej punë.

22

Punonim se donim lekë

Djemtë me shkollë t'i KESh

Dy të tjerët për ti rritur

Shtëpinë hapur, për të pritur.

23

Ti vdiqe e gjë nuk pe

E hallet mua mi le,

Gaziu, i ziu Gazi

E pagoi më i ri.

24

12 vjet me radhë

Në kish e në hoxhallarë

E në doktorë me radhë,

E dërguam për të parë,

Po të keqen dot s'ja panë.

25

Edhe kur do jepte xhanë,

Çava malet me radhë,

Se borë e madhe kish rarë,

Erdha e ju gjenda pranë.

26

Farua, motra e madhe,

Që kish hequr shumë halle,

Tërë jetën vetëm fare,

ka ikur nga jet e madhe.

27

Nga ajo jetë iku,shpëtoi

E helmin e madh s'e provoi,

Se pa mbushur as dy vjet

Dhe i biri ndërroi jetë.

28

Vdiq i shkreti shumë i ri

Në moshën që vdiqe dhe ti

dhe la mbrapa dy fëmij.

29

Kur ish rëndë e kur rënkonte

Vetëm tija të kërkonte,

30

Disa gjera shkurt të thashë,

Se tani që jemi bashkë

Do të flasim gjerë e gjatë

Për të gjithë njerëzit tanë.

31

Sonte dua të pushoj,

Sepse shumë e lodhur jam,

Nesër prapë do të tregoj

Për ata që lamë pas".

 

Pjesa e dyte:

 

1

Dita pa zbardhur mirë,

Ashtu si e kish zakon,

Ngrihet nëna nga krevati

Dhe babait i tregon:

2

"Dje të fola shumë gjëra

Të mërzitshme dhe të rënda,

Që zemra mi mbante brenda,

Po dot s'ti thash të tëra.

3

Jeta është luftë e madhe

Me gëzime dhe me halle,

Po të ish ca më e madhe

Për tia që shpejt u ndave.

4

Të rroje e shihje vetë

Sa u rritën e u bënë djemtë,

Të rroje të kishe parë

Nipër e mbesa një barrë.

5

Të rroje e të gëzoje,

Vuajtjet sa ti harroje

Se s'është më jeta e parë

Dhe dimri bën behar.

6

Ti ke parë net dimri,

Ftohtë, ngrica dhe acar,

Ke parë dhe ditë me diell,

Plot me shkëlqim në behar.

7

Ashtu ish dhe jeta jonë

Nën regjimin e urryer,

Po për ne lindi partia,

Gjëja në botë më e vyer.

8

Ajo ishte nënë e dytë,

Ajo na nxori në dritë,

Ajo na i hapi sytë,

Natën na e bëri ditë.

9

Ish në radhë të parë partia,

Puna dhe krahët e mia,

Po qenë të mirë dhe fëmija

Që nuk luajtën nga vija.

10

Që të gjashtë që kemi lënë

Antar të Partisë mëmë

Dhe me punët që kanë bërë

Të nderuar kanë qenë.

11

Dhe unë sa isha gjallë,

Tek të gjithë rrija me radhë,

Se puna i kishte ndarë

E për të gjithë kisha mallë.

12

Respekt të madh më kanë bërë,

Me të vesh e me të ngrëne,

Po dhe ty s'të kanë harruar

Dhe varosh të kanë ndërtuar.

13

Do ti zë të gjithë me radhë,

Për Limen në radhë të parë,

Se dhe Limes, siç e di,

Ju vra burri shumë i ri - për liri.

14

Të kujtohet atëherë,

Kur Limja sa kishte lerë,

Ajo ish fëmijë e parë

Dhe e donim të ish djalë.

15

Ishte vajzë po u bë burrë,

Me nderin nuk lojti kurrë

Dhe të gjithë e respektojnë

Edhe fjalën ja dëgjojnë.

16

Dhe Dushua që ish fëmij,

Është rritur e bërë burrë,

I mirë është për shtëpi,

Po për qeveri, më shumë.

17

Edhe Mëzes i vdiq burri

As nga zoti e as nga plumbi,

Sepse s'ka më keq në jetë,

Kur të merr mendjen e të le vet.

18

Neve mirë nuk na dëgjoi

E për vete të saj voi,

Po e ka ndihmuar fati,

Me fëmijët që pati.

19

Pesë vajza e një djalë,

I rriti e i edukoi,

Me nënë e pa baba,

Me djem të mirë i martoi.

20

Të gjithë njerëzi e mi

Erdhë e më dhanë porosi,

Që me qënese vdiqe ti,

Ti kisha djemtë në shtëpi.

21

Po unë, siç të thashë,

Të dy me "Grivën" bashkë,

Punuam natë dhe ditë,

I nxora me shkollë fëmijët.

22

Do flas për djalin e madh,

Rakipin që lamë pas,

Që pruri në shtëpi gas,

Se vinte mbas dy vajzash.

23

Shkollën e mesme mbaroi,

Pastaj n'universitet shkoi

Dhe studimet kur mbaroi

Me punë në Vlorë qëndroi.

24

Halle të mëdha kish,

Se më këmbë tënde ish,

Erdh koha e u martua

E në Dushaj mori grua.

25

Se me Dushaj dhe më parë

Kishim dhënë e kishim marrë,

Për Feimin, Neimenë,

Për Hiqmetin, Selimenë.

26

Për të mirë e për të keq ,

Te Rakipi jemi mbledhë,

Për Rebin e Muzafer

Dhe për Gaziun e mjerë.

27

Dhe mua atje më lanë,

Që të më kishin pranë,

Atje kam edhe Gazinë,

Faron e Hiqmet zinë.

28

Për tule Gjuzidenë,

Vetëm të mira do them,

Se fati i saj në jetë

I vate siç kish shëndet.

29

Me Damon u trashëgua,

Me katër djem u gëzua

Dhe unë kur ndërrova jetë,

Tek Gjuzua në Durrës jesh.

 

30

Për Muzaferin ç'të them

I miri i të mirve djem,

I mirë u bë se kish vuar,

E hallet s'i kish harruar.

31

Mbaroi në Shkodër shkollë

Dhe në Kuç u bë drejtor,

Pastaj n'universitet shkoi

E shkollën e lartë mbaroi.

32

Zanat të mirë ka marrë,

Botën e tërë ka parë

Dhe jeton për mrekulli

Me grua e me fëmij.

33

Tani për Rebinë do flas,

Që në bark desha ta vras,

Ku ta dija unë atëherë,

Se do bëhej me vlerë.

34

Mbaroi shkollën dhe ai,

Oficer është në ushtri,

Me grua e me fëmij

Me shtëpi e katandi.

35

Me shërbim ka qënë më njanë,

Po tani në Vlorë ka ardhë,

Janë bërë bashkë me vëllanë

Dhe mua pranë më kanë.

36

Para se të ndërroja jetë,

Të gjithë pranë i kesh,

Me të gjithë u përqafova

U putha e u gëzova.

37

u largova nga ajo jetë

sikur do kthehesha prapë

dhe mendjen në vend e kesh

e shumë porosi dhashë.

38

Ta doni shumë Atdhenë,

Për të gjë të mos kurseni,

Të forconi vëllazërinë,

Të bëhij kudo që jini.

39

Dhe unë kam besim të plotë

Me këta fëmijë që kemi,

Nuk na shkoi mundimi kotë

Të nderuar do të jemi.

 

Rebi KORKUTI

Vlorë 17-18 gusht 1980