MIRËNJOHJE NDAJ PRINDËRVE,

MIRËNJOHJE TRADITËS ARSIMDASHËSE TE FTERRËS

 

- Intervistë me znj. Mukadeze Mançe ( Ruka ) , profesore e asocuar, pedagoge, për 36 vjet pa ndërprerë, në Universitetin e Tiranës, duke qenë dhe mësimdhënëse dhe studiuese shkencore në linguistikë -

           

- Viti i Ri është festë tradicionale, kryesisht familjare. Si e përjetoni ju këtë festë ?

            - Atmosfera e festës në çdo fund viti, krahas haresë, më sjell dhe pak trishtim. Çdo vit njeriu shkruan një kapitull të jetës dhe në fund të tij kthen kokën pas për të rijetuar për pak çaste gëzimet dhe sukseset e arritura, ndërsa mundohet të lerë pas hidhërimet dhe dështimet. Ky vit që po mbaron më ka sjellë shumë arritje, gëzime dhe kënaqësi, por edhe pak trishtim për mbylljen e karrierës si pedagoge, – pasionin e jetës time.

            - Mund t’i thoni lexuesit tonë se si e keni festuar ju në vite, këtë festë ?

- Vitin e ri ne tradicionalisht e festojmë në familje. Kur prindërit (Hava e Sinan Ruka) ishin gjallë, çdo 1 Janar ne mblidheshim tek ata dhe uronim njëri – tjetrin për festën. Ishin vërtet festa të gëzueshme ku Lirimi ia merrte këngës labe, Ajeti ia kthente dhe në bashkoheshim në iso. Momenti më i bukur i këtyre festave ishte imitimi i filmave komikë nga Idealja, Lumturia dhe unë, kur të qeshurat kumbonin në dhomë. Çaste padurimi kalonim kur ndahej byreku me “lekun e fatit” brenda, traditë, e cila vazhdon edhe sot në familjet tona. Bisedat për Fterrën dhe fteriotët ishin pjesë e pandarë e këtyre festave të paharruara. Unë jam larguar nga Fterra në një moshë shumë të vogël, vetëm 5 vjeç, por falë kujtimeve dhe bisedave për të në familje, ajo ka qenë për mua përherë e afërt dhe e dashur, sepse ajo është brenda meje.

- Familja Hava e Sinan Ruka konsiderohet një familje e madhe. Ç’mbresa keni ju  dhe si arritët të shkolloheni ju bijtë e bijat e tyre?

- Largimi nga Fterra dhe vendosja në Tiranë ishte një ngjarje e rëndësishme për familjen Rukaj, një familje e madhe me 9 pjesëtarë. Ajo kishte nevojë për shumë krahë pune, kështu që motrat dhe vëllezërit më të mëdhenj u futën në punë. Ndonëse isha fare e vogël, më kujtohet një bisedë e Lirimit me babain. Lirimi, që atëherë ishte vetëm 13 vjeç dhe punonte në Kombinat, një ditë, i brengosur, i thotë babait: ”Shokët e mi filluan shkollën e mesme, po unë me 7 – vjeçare do të mbetem?”. Babait iu mbushën sytë me lot dhe i tha: ”Edhe ti do të vazhdosh shkollën dhe do të bëhesh inxhinier, ti do të bëhesh më i mirë se shokët e tu, sepse edhe punon edhe në shkollë do të shkosh”. Dhe kështu Lirimi vazhdoi Politeknikumin natën. Prindërit e mi ishin njerëz të thjeshtë dhe me një arsim minimal, por nga dashuria për arsimin ata bënë sakrifica të panumërta që të gjithë fëmijët e tyre të merrnin arsim të lartë. Unë ndjehem e privilegjuar që nga të shtatë vëllezërit dhe motrat jam e vetmja që i kam kryer të gjitha etapat e shkollimit ditën, ndërkohë që të gjithë të tjerët kanë kryer ose të mesmen, ose të lartën natën.

- Cilët janë ata faktorë që e bënë familjen, Hava e Sinan, të  përballojnë me sukses sfidat e vështira të jetës?

- Nuk është e lehtë të rritësh, të edukosh, të arsimosh 7 fëmijë, 5 vajza dhe 2 djem. Por cilat janë ato cilësi të prindërve të mi, që i bënë ata të  përballojnë me sukses sfidat e vështira të jetës? Ndershmëria, sinqeriteti, dashuria për punën, ndjenja e sakrificës, korrektesa dhe respekti për të tjerët. Këto cilësi të tyre ata janë përpjekur t’i përçojnë tek fëmijët përmes shembullit të tyre dhe për këtë kanë qenë të nderuar dhe të respektuar nga shoqëria. Autoriteti i tyre në familje ka qenë i padiskutueshëm. Kur ishim të vegjël ndodhte që të grindeshim me njëri – tjetrin. Nëna kurdoherë na qortonte të dy. Njëri do të reagonte: “Po unë s’kisha faj, ai (ajo) filloi i pari” dhe nëna i përgjigjej : “Edhe ti ke faj se nuk dite t’ia gjesh gjuhën”. Kjo gjë na bënte më të matur, më tolerantë dhe më të dashur me njëri – tjetrin. Toleranca, dashuria për njëri – tjetrin dhe mirëkuptimi u bënë pjesë e pandarë e jetës sonë. Tani që vëllezërit dhe një motër jetojnë larg Shqipërisë, ndjejmë shumë mall për ta, ashtu sikurse ndjejmë shumë edhe mungesën e motrës sonë Hajrie, që u nda nga jeta vitin e kaluar. Lirimi dhe Ajeti me fëmijët e tyre jetojnë në Amerikë. Lirimi dhe Violeta punojnë si mësues të gjuhës shqipe për amerikanët që përgatiten për të punuar në Shqipëri e Kosovë, kurse Ajeti punon si mekanik. Edhe fëmijët e tyre, duke ecur në gjurmët e prindërve, kanë mbaruar shkollat e larta për arte, biznes ndërko-mbëtar, inxhinieri kompjuterike, pikturë. Idealja jeton  familjarisht në Itali dhe fëmijët e saj kanë mbaruar Fakultetin Ekonomik.

Vitet kalojnë dhe brezat zëvendësojnë njëri – tjetrin. Qamilja, me qetësinë dhe mençurinë e saj tani më ngjason gjithnjë e më shumë me nënën. Të dy djemtë e saj kanë vazhduar traditën e familjes për arsimin. Lumturia me vetëmohimin e saj dhe me zemrën bujare është më e dhembshura nga të gjithë.

- Ç’mund të na thoni për kënaqësitë dhe problemet e profesionit tuaj të bukur të pedagogut për 36 vjet pa ndërprerë ?

- Viti që po vjen për mua do të jetë ndryshe në aspektin e punës. Unë mbylla një karrierë 36 vjeçare si pedagoge e gjuhës ruse në Fakultetin e Gjuhëve të Huaja dhe në Fakultetin Ekonomik. Është e natyrshme që në përfundim të kësaj karriere të gjatë të kujtosh disa nga momentet më domethënëse. Janë 36 breza studentësh që kam përgatitur vit pas viti me shumë dashuri e përkushtim. Kam pasur një punë që e kam bërë me aq dëshirë e pasion, sa mendoj se isha e prerë për të, dhe se asnjë punë tjetër nuk do ta kisha bërë më mirë. Puna me studentët më ka dhënë shumë kënaqësi. Vlerësimi më i madh për punën time është përqafimi dhe mallëngjimi i ish – studentëve të mi kur takohem me ta. Ata sot janë ministra, drejtorë bankash, pedagogë, biznesmenë, politikanë, etj. Në vite kam pasur edhe shumë studentë fteriotë. I kam përkrahur dhe ndihmuar vazhdimisht, por pa u bërë lëshime. Pjesë e pandarë e punës sime ka qenë edhe puna shkencore, hartimi i teksteve mësimore dhe programeve të lëndëve, udhëheqje diserta-cionesh, diplomash, etj. Momente të rëndësishme kanë qenë për mua marrja e gradës “Doktor”, pjesëmarrja në specializime e seminare ndërkombëtare në Rusi, Itali, Angli, Maqedoni e Greqi, duke kulmuar me marrjen e titullit “Profesor e Asociuar” dhe drejtimin e suksesshëm të Departamentit të Gjuhëve Sllave e Ballkanike për një periudhë 5 vjeçare. Të gjitha këto më kanë bërë të ndjehem e vlefshme dhe e realizuar në punën time.

            - Por sa e lehtë është për një grua, që të jetë një pedagoge dhe drejtuese e aftë, një nënë e kujdesshme, një bashkëshorte e mirë?

- E vështirë, por e mundur. Në familje kam pasur ndihmën e pakursyer të bashkëshortit tim,  Bardhylit, njeri me zemër të madhe, që di të falë shumë dashuri dhe të vjehrrës sime Ajrie, gruas së rrallë, tek e cila kam gjetur  dashurinë dhe ngrohtësinë që kisha tek prindërit e mi. Gjëja që më lumturon janë dy fëmijët e mi Manjola dhe Ervini. Vajza ka mbaruar Fakultetin e Ekonomisë dhe Master në Administrim Biznes dhe punon në Bankën e Shqipërisë, kurse djali është student në Itali. Ata ndjehen po aq fteriotë, sa edhe skraparllinj. Kur djali ishte i vogël dhe e pyesnin nga ishte, ai përgjigjej: “Trupin e kam nga Skrapari, kurse kokën nga Fterra”. Kur u nis për në Itali,  ai mori me vete edhe flamurin shqiptar, në traditën e gjyshit të tij, Nuri Vlusha (Mançe), patriot dhe Qytetar Nderi i Skraparit, kryetar i shoqërisë “Vatra” në Amerikë dhe Australi.

      - Po në të ardhmen, tashme në jetën e lirë, cilat do të jenë angazhimet tuaja ?

            - Edhe tani që jam në pension (ose “në profesion të lirë” siç më pëlqen ta quaj), nuk mund të ndahem nga pasioni i jetës sime. Vazhdoj të jap mësim në Fakultet si pedagoge e jashtme dhe në kurse për mësimin e gjuhës shqipe nga të huajt, po punoj, gjithashtu, për hartimin e një fjalori shqip – rusisht pas fjalorit rusisht-shqip që doli kohët e fundit. Në orët e mia të lira libri vazhdon të mbetet shoqëruesi më i mirë. Më kujtohet shprehja e xha Refikut “Do të vdes duke lexuar”, por shpresoj se ka ende kohë për këtë.

      - Me rastin e Vitit të Ri, çfarë do t’ju uronit fteriotëve tanë dhe miqësisë tuaj ?

- Në këtë prag feste të ndërrimit të viteve do të doja t’u uroja të gjithë fteriotëve dhe miqve të mi, kudo që ndodhen, në Shqipëri e jashtë saj, një vit të gëzuar, lumturi në familje, suksese në detyrat e tyre dhe shumë dashuri.

 Le t’i grumbullojnë çdo ditë pikat e vogla të gëzimit, se me to vjen dita dhe  mbushet kupa e lumturisë. Do të dëshiroja shumë që të shijojnë çdo çast të jetës dhe të mos rrinë asnjë ditë pa qeshur, se e qeshura jo vetëm të zgjat jetën, por përmirëson edhe cilësinë e saj. Do t’ju uroja gjithë të mirat dhe mbarsi për jetën dhe punët e tyre.

Ju faleminderit! 

Edhe ju, paçi mbarsi  për gjithçka që dëshironi !

            Intervistoi, Guro Zeneli

Nr.47-dhjetor 2005