PËRKUJTIMORE, NË NDERIM DHE RESPEKT  PËR SAKON TONË

25 vjet më parë, më 24 mars 1979, në Mostrogunë në Krizë, duke ardhur nga Borshi për në Fterrë, u vra aksidentalisht Sako Zeneli, në moshën 44 vjeçare.

Me këtë rast, Zenelajt organizuan një perkujtimore te lokali i Sherif Lonës, ne Fterrë, në nderim të jetës dhe punës së Sakos.

            Në këtë ceremoni morën pjesë gati të gjithë banorët në Fterrë. Erdhën  dhe  30-40 fterjotë me banim në Sarandë, si dhe zenelajt e malajt nga Tirana, të afërm e miq të tij.

Ishte i pranishëm dhe Kryetari i Komunës Lukovë, z. Fitim Hizmo

Emocione ngjalli vizita që bënë të gjithë pjesëmarrësit në Varreza, ku prehet  Sako Zeneli, në respekt të të cilit, mbi varrin e tij, çdo pjesëmarrës, me dorën e vet, vendosi një lule. Emocionale ishte recitimi që bëri nipi i tij, Fjori 8 vjeçar, mbi varrin, mbuluar me lule.

             Ceremonia, u çel duke parë në vidiokasetë montazhin: “Përkujtimore në nderim të jetës dhe punës së Sako Zenelit”, konceptuar dhe përgatitur nga i biri, Peti Zeneli së bashku me ish-mësuesin dhe mikun e Petit, Ladi Kodheli në Sarandë, emision që ngjalli emocion tek të pranishmit, dhe me ilustrimin fotografik, dhe me tekstin e goditur, dhe me ndërthurjen me dy këngët e kënduara nga i ndjeri Sako, që në vitin 1971.

Pastaj, të pranishmit e shumtë i mirëseardhi, në emër të Zenelajve, Djali i madh i Sakos, Peti Zeneli.

U ndoq me vëmendje kumtimi: “Njeriu që jetoi e punoi në Fterrë e për Fterrën”, kushtuar Sako Zenelit, mbajtur nga i mirënjohuri, Gëzim Dusha.

Grupi polifonik i Fterrës këndoi dy këngë elegjike kushtuar Sakos: “Dheu yt të mban gjallë”, që ia mori Afo Dhuli dhe ia ktheu Taip Lona, dhe “ Nderi-Jetë e Jeta-Nder”, me marrës Tomorr Avrecin. Tekstet u ngritën, aty për aty, nga Rapsodi me emër Teno Lona dhe Shako Mehmeti.  Ndërsa Marsela Dhuli recitoi vjershën e saj: “Brengë në zemër na ka ngelur”.

Kryetari i Fterrës, Tenua, dhe shokët e miqtë: Hamzai, Nurçja, Myniri, e tjerë treguan mbresa e kujtime. Emocion te veçante ngjalli Nedretja, me mbresat e saj për  momentin e renies, e cila ra në përroin e Mostrogunës bashkë me 15 të tjerë, shumica fterjotë, të cilët, për fat të mirë, i shpëtuan vdekjes në atë ditë të zezë. Një përshëndetje të veçantë bëri, publicisti Avdulla Kënaçi.

Ceremoninë e mbylli, duke falënderuar të pranishmit, vëllai i madh, Merqez Zeneli.

                                                                                                    Profit  ZANI

Nr.38 – prill 2004

NJERIU QE PUNOI NE FTERRE DHE PER FTERREN

- në përvjetorin e 25 – të rënies në Mostrogunë -

25 vjet më parë, ditën e premte, më 24 mars 1979, sikur të mos ishte nxitur nga një mbledhje pune që kishte në Fterrë, e aq më tepër sikur të mos kishte ndodhur aksidenti te përroi i Mostrogunës, apo sikur të kishte patur në çast një ndihmë mjekësore të kualifikuar, sot  Sakua do të ishte midis nesh, në moshën 70 vjeçare. Por ja që jeta nuk është me “sikur”, ja që jeta ka dhe të papritura, ka dhe aksidente, ka dhe fatkeqësi. Mjerë, kë zë ajo. Megjithatë, ka një mënçuri që thotë : ia dhanë gurit e u ça, ia dhanë drurit e u tha, ia dhanë Njeriut e duroi. Se Njeriu, do s’do, bëhet më i fortë se guri e druri. Ndaj dhe Nënë Ilja e  duroi atë pikëllim për disa vite me radhë, në moshën e saj të thellë, duke e qarë dhe vajtuar për ditë, me lotë e me ngashëri-nëne, që krahasohet vetëm me ngashëri- Nëne dhe me askënd tjetër mbi këtë dhe.

Më ka ngelë në shpirt një nga vajtimet e Nënë Iles : Sako xhani, më helmove,/ Perëndi, pse s’më more,/ Po më le ketu kokole,/   Djalë, a e zeza! …

Ndaj duroi, motra e tij, Resmja që, e donte vëllanë, sa do nëna djalin. Ndaj duruan Dahatja dhe dy djemtë e tij, dy vëllezërit e tij dhe tërë njerëzit e tij, se bashku me miqtë e zenelajve, në fshat e fqinjë, pavarësisht se plaga mbeti e pashërueshme.

Po kush ishte Sakua ynë ?

            Jeta e Njeriut ndahet në katër mosha:  Nga 0 deri 19 vjeç konsiderohet mosha “Zero”. Ndërsa nga vitet 20-40 quhet “Mosha e Parë”. Nga 40 deri 65 konsiderohet “Mosha e Dytë” dhe nga vitet 65 e lartë konsiderohet “Mosha e Tretë”. Por Sakos iu ndërpre jeta nga aksidenti fatkeq, pa mbushur moshën 45 vjeç. Megjithatë, ky Njeri i zgjuar dhe energjik, në pjesën e shkurtës të jetës së tij, bëri shumë më tepër nga ç’kanë bërë  shumë e shumë te tjerë në moshën e plote të jetës. Ai bëri, dhe punën e bujkut e të çobanit, në Fterrë e në Borshin e Vjetër, në Omlo e në Gurrë, në Gostilën e Borshit dhe në Lugun e Fterrës, por kreu me nder dhe detyrën e ushtarit në kufi, për tre vjet rresht, në Lugun e Zi, në bjeshkët e Tropojës, në lartësinë mbi 1200 metra mbi nivelin e detit, (kur Fterra jonë është 200-250 metro), atje kufi me Jugosllavinë e viteve pesëdhjetë, detyrë pas së cilës, u kthye e u vendos me vullnetin e tij të plotë në vendlindjen e tij, Fterrë, duke mospranuar kërkesën që iu bë të qëndronte në Ushtri.

            Dhe erdhi në Fterrë, ku iu përvesh punës në Kooperativën e sapokrijuar, duke bërë dhe punë në blegtori dhe në krasitjen e hardhive, të ullirit e të portokalleve në brigadë, por mori dhe kreu me zotësi për disa vjet detyrën e Brigadjerit e pastaj, me bashkimin e Fterrës me Çorrajn në një koperative, iu caktua detyra e përgjegjësit të sektorit Fterrë- Çorraj, ku u shqua për punën e palodhur organizuese e kontrolluese në Sektor, për realizimin e detyrave që kërkonte koha. Dhe pikërisht për këtë, kërkoi kualifikim profesional për organizimin bujqësor. Ndaj shkoi në shkollën Një-vjeçare të kuadrove për bujqësinë  në “Qytetin e Nxënësve” në Tiranë, ku u dallua për përvetësimin e programit të njohurive të asaj shkolle.     

             Ishin vite të vështira. Ishte kohë e veshtirë, për më tepër që Sakua nuk kishte asnjë lloj mbështetje, që t’i hidhte dorën dikush. Në vitet gjashtedhjete, kur u kërkuan kuadro të aftë për organizimin dhe drejtimin e punëve në kooperativat bujqësorë ne Veri të Shqipërisë, Sakua shfaqi gatishmërinë e tij për të shkuar ku kishte nevojë Partia e asaj kohe. Kështu, gati një vit, shkoi e punoi në sektorin e fermës në Krane. Pastaj, i ra “shorti” të shkonte për një vit në zonën më malore të rrethit të Peshkopise-Dibër, në kooperativën e vështirë, dhe për terren dhe për kushte të prapambetjes, në Klenjë, ku punoi si organizator i punës më shumë se një vit.

Megjithëse pati propozim te qëndronte në atë zonë, deri si kryetar Kooperative, Sakua përsëri u kthye në Fterrën e tij. Dhe këtu erdhi dhe, për pak kohë, punoi në brigadë, se pastaj punoi si përgjegjës sektori, duke iu përkushtuar edhe punës së partisë në Kooperativë. Ndaj dhe e zgjodhen në detyren e Sekretarit të Byrose së partisë për Kooperativën Borsh-Fterrë-Çorraj, detyrë që, duke mos qënë organikisht funksionar, e kreu atë, për një kohë, vullnetarisht. Më vonë, e zgjodhën Kryetar të pushtetit për Këshillin e Bashkuar Borsh-Fterrë-Çorraj.

Kështu, Sakua në jetën e shkurtër të tij, punoi me vullnet e përkushtim, me aftësi e zotesi, me drejtësi e me dinjitet, me ndershëmri e korrektesë, duke ndërtuar një figurë të pastër të një Njeriu e kuadri të zotë, si në raport me detyrat dhe në marrëdhënie rigoroze me njerëzit në detyrë, në punë e në jetë, në të gjitha funksionet që iu ngarkuan, dhe në të gjitha pozicionet e punëve të bujqësisë, të partise e të pushtetit për Fterrën, për tri fshatrat e bashkuara në Kooperativën:  Borsh – Fterrë -Çorraj dhe detyrat që i ngarkonte Rrethi i Sarandës.

            Kush punoi me Sakon, pa tek ai, Njeriun që fjalën e kishte fjalë dhe punën punë. Ndaj shëmbulli i tij nuk ka për të humbur kurrë, aqë më tepër që, në kujtesën e Fterrës, mbetet shëmbull i njeriut që e vuri veten në dispozicion të Fterrës, me tërë vullnetin dhe mençurine e tij, me tërë dashurine dhe sakrificën e tij. Sakua ishte nga ata njerëz që me dorën e tij jepte, ndaj dhe dora e tij ishte sipër dorës që merrte. Punoi me përkushtim e drejtesi në çdo detyre, duke shfaqur burrëri dhe karakter të fortë në pune e në shoqëri, duke përballuar me dinjitet problemet e kohës që jetoi.

 Ne, bashkëkohësit e tij, në vitet e jetës së tij, e mbajmë mend si njeri të ndërgjegjshëm, që punoi në Fterrë dhe për Fterrën, megjithëse, jo më pak se njëherë, iu dha mundësia për t’u larguar nga Fterra, si shume e shumë të tjerë. 

            Për të gjitha këto, Sakua la pas një emër të shquar për Fterrën, madje la emër dhe në fshat e në fqinjë, dhe në Kurvelesh e në Bregdet, dhe në Rrethin e Sarandës, madje dhe më gjërë.

*   *   *

Sot, në këtë moment përkujtimor, përzihet dhe dhimbja, por dhe krenaria për Sakon, se përkujtojmë, dhe përvjetorin e renies aksidentale me makinë në Mostrogunë, por kemi obligimin që të “festojmë” dhe 70 vjetorin e Lindjes së tij. Prandaj, në këtë përkujtimore kemi, dhe lotë, por dhe këngë, se jeta kështu qënka, e trazuar dhe me gëzime e hidhërime, dhe me ah! e psherëtimë, por dhe me këngë e valle. Një shëmbull i tillë e konkret është jeta e Sako Zenelit, që  jetoi duke qarë e duke qeshur, por vdiq me lotë në sy dhe me fjalën në gojë: amanet fëmijtë e mi! 

            Ndaj, ju ftoj që të zbatojmë logjiken e vargut popullor: “zemra qan, goja këndon”, ashtu siç na dha vetë “leje” me këngën e tij, me të cilën hapi këtë ceremoni që në fillimin e saj.

                                                                              Gëzim DUSHA

Fterrë, më 27 mars 2004.

Nr.38 – prill 2004