KUR TAKOVA NEXHATIN…NË TIRANË

1.

Ishte duke u gdhirë dita e arë e qershorit 1940. Në katin e parë  të shtëpisë, së Ali Dhulit, në magjerri, Nënë Hafëzja e gdhiu natën pa e pjekur syrin në gjumë. Kishte marrë përsipër të bëhej “mami” nga halli. Dhe ishte në merak të dyfishtë, edhe se çdo t’i  lindëte Nusja e Feimit, Tikja, djalë apo vajzë, edhe si do te “çitej” me lindjen e fëmijës.

Kur doli djalë dhe Nënë Hafëzja i lidhi kërthizën, dhe kur nëna e djalit, pas dhëmbjes së lindjes, ra në qetesi, atëhere, ajo, Hafëzja, dha sihariqin: U bëra mëmëzote me djalë ! U gëzua tërë shtëpia. Feimi u bë Baba. Tikja u bë Nënë. I vunë emrin Nexhat.

U rrit dhe u edukua në Vijën e Pale, në Bregun e Lleshe, në lagjen ku shtëpitë kryesisht janë dykatshe, në shpatull të njera tjetrës, por edhe ballë për ballë, me themele mbi shtuf e  me porta të gurta, që vështrojnë njera-tjetrën, të ndara nga rruga me kadrëm, që, tashmë, në këto vite, kadremi ka lënë vetëm shënjat e tij të lashta, ndofta sa fshati, që janë ribërë aty nga fundi i shekullit të 19-të e janë riparuar herëpashere.           

E takova fare rastësisht, në Bulevardin, tek Ura e Dajtit. Kisha vite pa e parë. Malli na kishte marrë. Jeta kështu na ndau. Nexhati e kaloi jetën në Patos, që nga tetori i vitit 1958 e deri në vitet ’90-të. Në këto vitet e fundit shkoi në Greqi, në Athinë, siç kanë vajtur mbi 80 familje të tjera fterojte. Atje ka disa vjet që punon e jeton. Është vendosur familjarisht dhe me vajzën e tij, Alketën, se dy vajzat e tjera, po familjarisht, janë vendosur në Itali, Milano. Është i kënaqur nga jeta.  “Kam ngrënë bukën e shtëpisë time dhe kam pirë kafen time”-thotë Nexhati.

Ka jetuar me djersën e tij. Punës nuk i ka ngelur borxhli, se e ka kryer përherë me  nder, pa  spekulluar mbi askënd. E nisi si nxënës në ekonomi për të mësuar zanatin e mekanikut, të cilin e bëri pjesë të duarve të tij, duke marrë kategorinë e 7-të dhe, njëherazi, titullin “Mjeshtër”. Këtu në Patos mbaroi dhe shkollën e mesme “Teknikumin e Naftës”. Me duart e tij ka kënaqur dhe veten, dhe të tjerët. “Po vuri dorë Nexhati, atëhere flije mëndjen për makinën dhe udhëto i sigurtë”, - thoshin shoferët në Patos. Kjo, se Mjeshtri Nexhat e dashuronte profesionin dhe punën e kryente me passion. Nuk dihet numuri i makinave që ka kaluar në duart e tij mbi 30 vjet. Nuk numërohen dot defektet që ka ndrequr Nexhati. I ndiqte pas makinat për defektet që pësonin, në puse të naftës, e deri në Sarandë, e kudo ku ato gjendeshin, brenda, afër e larg Patosit.

I ka respektuar  kolegët dhe të gjithë njerëzit, ndaj dhe të gjithë e kanë nderuar.  Kujton me nderim Mësues Neimin në që në klasën e parë në Fillore. Kujton shoket e klasës së parë në Fterrë, Agim Kofinën e Bajraktar Mehmetin. Madje, Nexhati ka preferuar që të shkojë me shokë më të ditur se vetja, sepse gjithnjë ka dashur të përfitojë më shumë. Kështu e kishte porositur dhe i ati, Xha Feimi: “shokun zere më të mirë se veten”. I bëri dhe e bënë shokë te ngushtë, jo vetëm shumë  mekanikë e shoferë, por dhe jo pak intelektualë. Nuk i harron miqtë e tij, inxhinierin Gogo Sava, apo mjekët: Perlat Osmani e Rakip Gjoni, e të tjerë e të tjerë. Ka mirënjohje të veçantë për Ing. Dilaver Shkurtin, për ndihmën dhe mbështetjen që i dha, me dhe për gjithëçka. Kur kujton shoqërinë në Patos, emocionohet. Emocione i  jep Fterra, vëndlindja e tij, për të cilën ndjen dhe mall e krenari. “Emri i mirë i Fterrës dhe fterjotëve, më ka dhënë besimin, që dhe unë isha e duhet të isha i mirë”,- thotë Nexhati tërë kënaqësi.   

Edhe në keto vite në Athinë bën nje jetë normale e të respektuar në shoqëri e në miqësi.  Nexhati vazhdon traditën familjare të Gjyshit e të Babait, Aliut e Feimit. Na përmend atë që i shoshte shpesh i Ati: “Miku ha një copë bukë, po namin ta çon në Stamboll”. Vlerë i ka dhënë Nexhatit, e jo vetëm Nexhatit, por dhe Zijait, Livanit, Vendimit, Refizesë, ,…të gjithëve, vëllezër e motra, madje dhe nipërve e mbesave, Tikja, nëna dhe gruaja, që ka mbajtur tërë jetën peshën e rëndë të familjes së Feimit, dhe me punët në bujqësi, dhe me punët në shtepi. Për Tiken fliste puna. Kush nuk e kujton atë moment kur, duke vjelë ullinj me dorë e jo me shkop, ra e theu shtyllën kurrizore, që me kujdesin e Safet  Memit në Tiranë, mundi të shpëtojë e të bëhet mirë.  

-Tani, - këmbëngul Nexhati,- dua të vij në Tiranë, se këtu janë dhe njerëzit e mi dhe shumë fterjotë tanë. Këtu tek Vendimi në Tiranë, është dhe Nëna, Tikja, që më ka bërë kokën.                         

            2.

Bardhyli dhe unë, ishim duke shëtitur e duke biseduar miqësisht. Tek “Ura e Hotel “Dajtit”, na dolën përpara dy vëllëzërit, Nexhati dhe Zijai, dy nga djemtë e xha Feimit e të Tikes. E kujtoj me mirënjohe xha Feimin. Kam çmuar e çmoj Tiken, një nga gratë më punëtore në Fterrë, në familje e në brigadë, kur Fterra ishte kooperativë. Atëhere, ajo ishte koha. Edhe xha Aliun e kujtoj me respekt, të paktën për paraqitjen e tij me një bastun të bukur në dorë

     Me Nexhatin kishim kohë, madje vite, që nuk ishim parë. Ndaj u takuam me mall, edhe se jemi të Vijës së Pale, edhe se jemi pothuajse moshatarë. I shpreha dëshirën që të pinim një kafe për të biseduar e për të shkruar diçka në Gazetën “Fterra jonë”.

     E priti me mirësi. Por, njeherazi tha:  “unë jam demokrat…”

Bardhyli dhe unë buzëqeshëm. Dhe, si kur të kishim biseduar më parë, në një gojë, iu  përgjigjëm: ne jemi fterjotë. Dhe më tej, biseda vazhdoi.

      Nexhat i dashur! Për njeriun, dy çështje janë fare personale: bindjet fetare dhe bindjet politike. Mua, nuk më shqetësojne dhe as më vete mëndja fare se çfarë bindje fetare mund të keshë ti apo ai tjetri. Të gjithë jemi njerëz. Të gjithë kemi një Zot. Kështu kanë thënë e thonë shumë njerëz të mënçur në botë, qofshin fetarë, politikanë ose shkencëtarë. Ndryshojmë në fe, njeri nga tjetri, nga mënyra se si falemi para Zotit. Ja, bie fjala, edhe Bardhyli, edhe unë, dhëndurrët i përkasin fesë ortodokse. Dhe kjo, nuk na prish fare asnjë lloj pune, as mua e as Bardhylit. Kryesorja është që vajzat tona shkojnë mirë dhe kanë ndërtuar familje të mira. Madje dhëndërri i Bardhylit është dhe minoritar nga zona e Delvinës. Por dhe Nëna e dhëndërrit tim është minoritare, po nga Delvina. Tani, shyqir, që po vjen: “Koha e Njeriut”. Të paktën në këtë klimë botërore, që ka prirje dhe po ecën Bota, është gjë shumë e mirë, që, në krye të arsyes, po del koncepti: jemi njerëz. Folozofi i lashte, Sokrati, që jetoi në 469-399 para eres së re( para Krishtit) deklaronte: Unë jam qytetar i Botës. Çdo njeri sot në botë, sipas të drejtës ndërkombetare, ka të drejtë të shpreh lirisht, dhe bindjen e tij fetare, dhe bindjen e tij politike, madje dhe etninë e tij.

            Fterjotët kanë dhënë e marrë, jo vetëm tek njeri-tjetri, por, në të njëjtën kohë, jo pak djem e vajza fterjotë, kanë përzier miqësinë me krahinat më të ndryshme të Shqipërisë. Liljana, nusja e Sazanit të Neimit, është nga Bujani i Tropojës. Vera e Plotimit tonë, është nga Çamëria. Të tjerë janë martuar dhe me të huaja. Dhe ky fenomen tregon qytetërim të vetë fterjotëve.         

Por, dhe bindja politike është po aqë personale sa dhe feja. Ndaj, dhe tradita jonë fterjote ka qënë historikisht pozitive. Të paktën, për aqë sa njihet historia e Fterrës, fterjotët në asnjë moment te jetës së tyre, dhe në momente kthesash të veshtira, në përgjithësi, për bindjet politike, nuk e kanë ngrënë njeri-tjetrin. Madje është për t’u theksuar se ndryshe nga shume fshatra të tjerë, qofte dhe rreth nesh, në Fterrën tone, të paktën që nga koha e Tanzimatit, koha e Rilindjes, Periudha e Pavarësisë, Lufta e parë Botërore, Lufta e dytë Botërore, madje  deri tek kthesa e madhe e viteve ’90-të, nuk kemi asnje rast ekstrem ndaj njeri-tjetrit, nuk kemi asnje rast që fterjoti të ketë vrarë fterjotin për arsye politike, apo të mbajë mëri për politikë. Nënvizoj, se ne fterjotët, pavarësisht nga ndryshimet që mund të kemi në bindjet politike ( dhe kjo është normale, në çdo kohë, aqe më tëpër në kushtet e pluralizmit politik), njeri- tjetrin e kemi pasur dhe e kemi njëlloj fterjot. Dhe kjo, se fterjotët tanë historikisht dhe, aktualisht,  kanë kuptuar e kuptojnë se të gjithe jemi njerëz, të gjithë jemi fterjotë, të gjithë jemi shqiptarë dhe pastaj vijnë ato të tjerat, cilatdo qofshin ato, bindje fetare apo politike, kulturore apo sociale, apo diçka tjetër qoftë.

Kështu ka qënë e kështu është në botën e civilizuar. Edhe Fterra e fterjotët tanë, të paktën për këto probleme, të civilizuar kanë qënë e të civilizuar janë. Kjo është një traditë e bukur. E bukur ishte dhe biseda që bëmë bashkë. Unë u kënaqa për karakterin dhe civilizimin tënd. Prandaj, dëshiroj të të falënderoj  sepse me bisedën tënde më nxite  mendimin për të shkruar këto pak fjalë për cilindo fterjot e për cilindo lexues të gazetës “Fterra jonë”. Edhe njëherë të nderoj për dialogun e bisedën që bëmë atë ditë bashkë, duke pirë atë kafen e mirë në lokalin e Fatmirit nga Shkoza e Vlorës, pranë stadiumit “Dinamo”, që mua më ngeli në kujtesë si një moment i bukur.                                                     

                                                                                  Guro   ZENELI

Nr.34 – qershor 2003