PËR VAIT MALON  NGA FTERRA

-         Sipas bisedës me Servet Dautin –

            Vendlindja është prehri më i ngrohët i jetës. Në vendlindje njeriu pagëzohet me ëndërrat për të ardhmen. Fshatrat shqiptar sidomos ato malore kane karakteristikat e tyre të veçanta. Fshatrat e Labërisë, njerëzit e tyre, janë artistë, këngëtarë, humoristë nga natyra, por edhe shumë mikpritës dhe humanë. Fshati Fterrë historikisht bën pjesë në Kurveleshin e Poshtëm. Qafa e Kalasë në lindje dhe Qafa e Dërrasës në perëndim janë dy porta natyrore me histori të lavdishme, nëpërmjet të cilave hyn në Fterrë nga Borshi dhe nga Kuçi. Nga verilindja të rri mbi kokë Qafa e Rrëmullës, një toponim interesant. Nëpërmjet kësaj qafe del në Galisht-Tatzat, më tej në zonën e Rrëzomës, deri në  Delvinë. Në Galisht, disa fteriotë kanë pasur hauret, sepse rrinin me bagëti.

            Galishti ka ujë të bollshëm dhe toka shumë pjellore. Por çuditërisht nuk qëndron asnjë për shkak të klimës dhe pozicionit gjeografik dhe minimumit te oreve me diell. Mirëpo tokat atje vazhdojnë të shfrytëzohen, gjysma nga tatzatasit dhe gjysma nga fteriotët. Serveti banon në Tiranë, ka qënë oficer në armën e ndërlidhjes, por dashurinë për vendlindjen e ka nostalgji të vazhdueshme.

Vete nga vete fjala dhe nuk mund të rrijë pa kujtuar Vait Malon, xha Vaitin fjalëpakë, por me zemër të bardhë. Xha Vaiti ishte mjeshtër i fyellit që në labëri i thonë dhe Culë. Por xha Vaiti ishte dhe mjeshtër i përsosur i valles labçe , sa e vështirë që ta heqësh siç duhet hequr aq edhe madhështore e solemne, bashkë me Braho Shkurtin e Taro Gjonin me shokë. Dhe e hiqnin vallen “ si sorkadh më thua”, siç i thonë labërit.

            Po le të kthehëmi te Cula e xha Vaitit. Isha në shkollën e bashkuar, tregon Serveti. Vija në fshat me pushime dhe shkoja në shtëpi të xha Vaitit, sepse e ëma e tij, bullë Hazua, ishte nga fisi ynë, një grua me namuz, e zonja, sedërqare dhe zakonlleshë si burrat.

            Xha Vaiti ishte i sëmurë, por megjithatë ai fillonte t’i binte fyellit. Si zakonisht fyelltarët para se të fillojnë, kalojnë çaste turbullimi dhe pasi e vënë në cepin e majtë apo të djathtë të buzës, ia nisin vajtimit të jetës, të halleve e derteve, fatit të keq apo të mirë, gëzimeve dhe hidhërimeve të jetës, fukarallëkut. Ai kishte një vend të posaçëm, tek porta e jashtme, tek qemeri i portës.

Fyell si i Vaitit rrallë se mund të gjendet. Cula e verdhë e tij është me nam. Tingujt nostalgjikë, drithërues, përvëlojnë, trazojnë, turbullojnë  dallgët e shpirtit. Mbasi shfryu me duf xha Vaiti e hoqi culën nga buzët dhe e vuri në prehër duke thënë me psherëtime: “Ma hoqe murzinë dhe dhëmbjen, mor djalë, paç uratën. Edhe kaq ta bëra qejfin, po jam i sëmurë". Cula për baritorët, për vështirësitë e tyre dimër e verë, ishte gazi, jeta dhe zbutja e fukarallëkut. Dhe tek i binte xha Vaiti, tregon Serveti, mendja ime fluturonte nga tingujt e culës së verdhë, në Çerrica ku shkonim për mëllënja, në Ngurrëz, në Langadhë, në Hundë të Drërit a në malin e Lucës, në Gurrë, në qafën e Rrëmullës, në qafë të Arrës, në Kretë të Galishtit, tek Vidhi i famshëm ku bënim piknik me bashkëfshatarët, por edhe me djalin e xha Vaitit, Zaçen. Cula atje ku është, duket sikur bie, sikur i është lutur të zotit, t’i lërë peshqesh e amanet buzët dhe frymën. Prandaj Haskua nuk e jep. Më dhanë katër desh për të e s’e dhashë, thotë Haskua. Amaneti i babait nuk jepet kollaj, është i ngjitur për shpirti.

                                                                                      Ideal SERJANI

Nr.21 – gusht, 2000