Darua - një nënë heroinë

Deri në gjysmen e parë të shekullit 20-të, edhe në Fterrën tonë, martesat bëheshin me mblesëri, madje që në moshën e adoleshencës. Vajzat i çonin te burri edhe 13-14 vjeçe. Ky ishte zakoni. Dhe sipas këtij zakoni, u martua, pa hedhur shtat, dhe Darua  ende  me trup të dojtë.

Zakoni për të martuar vajzën herët  bëhej me i dukshëm, aq më shumë kur vajza mbetej jetime. Jetime mbeti dhe Darua, bashkë me vëllanë e saj, Fejziun. Babai, Hasan Zani iku në kurbet, në Stamboll, nga ku nuk u kthye dot më. Kjo gjëndje e vështirë e detyroi  Xhekon (Memi), gruan e tij, të martohet me Asllan Brinjën. Kështu, dy fëmijtë, Daro e Fejzi, mbetën pa babë e pa “nënë”. Tani, për ta u interesuan dy xhaxhallarët, Fetah dhe Neim Zani. Në vitin 1926, në shkollën e Fterrës, midis një grup vajzash, që shkuan për herë të parë për të mësuar shkrim dhe këndim në klasën e parë fillore, ishte dhe Darua, e cila mbaroi vetëm klasën e parë, se tashmë i dolën përpara punët e shtëpisë.

Pa mbushur as 14 vjeçe, Fetahu dhe Neimi, i thanë që të martohej me djalin Axhem. Dhe mbesa e pranoi martesën e mblesëruar. Jetën familjare e filloi në një dhomë të vogël në Shkurtaj. Në këtë dhomë kaloi gëzimet dhe hallet. Pikërisht në këtë dhomë, lindi dhe rriti shëndosh e mirë, jo një e dy, por plot 10 fëmijë, 6 bij e 4 bija. Po në këtë dhomë, priste e përcillte dhe shkurtajt, që nuk ishin pak, por dhe miqtë e të shoqit, që prapë nuk ishin pak. Shto këtu, dhe vizitat e bashkëfshatarëve, që, sipas zakonit, duhej të shkelnin derën e njëri-tjetrit, një herë në vit, zakonisht në ditën e Bajramit, përveç gëzimeve e halleve, sa herë që ato bëheshin apo ndodhnin.

Dhe mos harroni, se atëhere nuk kishte drita elektrike. Dhoma ndiçohej nga kandili dhe nga zjarri në vatrën e kësaj shtëpie. Në këto kushte, kur dhe i shoqi, Axhemi më shumë ishte i ikur në punë të ndryshme shteti, larg Fterrës, Darua lante, vishte, ushqente dhe edukonte njerin pas tjetrit 10 fëmijë. Dhe të gjithë, që nga Bahriu e deri te i dhjeti Xhevalini, u bënë të mbarë e të mirë, të respektuar në punë dhe në jetë.

Po kush e mësoi këtë vajze e nuse të re? Nevoja, jeta, vështirësitë... Në fëmini, “mësueset” e saj u bënë  Zulë Memja dhe Sane Hadushi, që iu bënë motrat e mëdha të saj. Nga këto mësoi si të bënte punët e shtëpisë, si të bëhej nikoqire e mirë, si të priste e të përcillte shoqërinë e miqësinë. Madje arriti që, në davete e në dasma, Darua ftohej të ishte e pranishme, sigurisht për punë.

E mbajti shtëpinë me gjëlpërë e shtizë, me furkë e argali, por dhe me bel e me shatë në arat, që në Kanacele, në Lug të Dërmishit, në Ngurrëz  e në koshtrat e Luçe, në Gjinali e Mortovicë dhe deri në nxjerrjen e shtyllave në Heri, duke i zbritur në Langadhë, e pastaj, atje ku i duheshin. Kështu punoi e jetoi që kur u martua e deri në vitin 1956, kur i shoqi Axhemi e mori në Tiranë. Por dhe këtu i dolën vështirësi për strehimin. Axhemi bëri jetë “beqari” 6 vjet me radhë. Dhe më në fund, arrti të marrë një shtëpi-barakë-druri. Në këtë shtëpi-barakë martoi Rasimin e Salihenë. Këtu priste e dorovitëte, tashme një shoqëri të gjërë, pa e ngushtuar zemrën, as me miqtë e as me bulukun e shtëpisë.

Ja,...kjo ka qenë Daro Shkurti (Zani), që s’e prishi ndonjëherë gojën, as me njerëzit e shtëpisë, as me shkurtajt, që janë një lagje e tërë, as me gjitoninë e as më shoqërinë e miqësinë e gjithë shkurtajve, aq sa kafja e saj për mysafyrët ishte me emër. Ndaj, ata që e dinin këtë, shkonin me shumë dëshirë për të pirë një kafe nga dora e Daros. - Doni të pini kafe për merak,- thoshte shpesh Mehmet Dusha,- shkoni te Daro Zani në kombinat.

Dhe thuaj pastaj se nuk ishte grua heroinë ? Ndaj dhe është dekoruar me titullin e nderuar “Nënë Heroinë” nga Presidiumi i Kuvendit të Shqipërisë në vitin 1976, ndaj kjo grua e veçantë ka ngelur në kujtesën, jo vetëm të Fterrës e të fterjotëve, por dhe të brezit që e njohu në Kombinatiin e tekstileve, në ato vite. Ndaj në ditën e varrimit më 13 prill 1981 u mblodhen aq shumë njerëz, sa askush nuk e mendoi, duke lënë në kujtesën e Fterrës dhe Kombinatit shëmbullin e  shquar të jetës së saj, veçanërisht tek bijt e bijat dhe 22 nipër e mbesa, e te të gjithë shkurtajt.

Ndaj dhe materialin që sollën në gazetën “Fterra jonë po e botojmë, duke e perkujtuar me nderim e respekt jetën dhe punen e saj.

                                                                         Musa SHKURTI

Nr.45 – korrik 2005