EDHE NJË PROFESOR MË SHUMË

                E lidhi jetën me punë të pastër. Vullnetin për të kapërcyer vështirësitë ia kultivoi që në fëmijëri familja dhe Fterra jonë. Për të vazhduar shkollën udhëtonte 8-10 orë, më këmbë nga Fterra - malit e në Gjirokastër. Ndofta disa nuk e besojnë, por ja që kjo është e vërteta e vështirë e jetës së shumë fteriotëve për të marrë arsim e kulturë.

            Edhe kur bëntë vapë, edhe kur malet i mbulonte dëbora, Jakupi, si jo pak fteriotë të tjerë, nuk vonohej as në orën e mësimit, edhe kur vinte nga Fterra në Gjirokastër. Sedrën e kishte të madhe. Një ndjenjë e brendshme i thoshte: " Mos e turpëro veten përpara të tjerëve, as mos e ul namin e mirë të Fterrës". Kjo e nxiti të marrë nota shumë të mira në shkollë.

            Në shkollë e sipër, në Universitet ku  studionte për gjuhë-letërsi shqipe, i lindi dëshira për t'u marrë me studime. Letërsia e tërhoqi më shumë. Kjo se jo pak fteriotë shquhen për krijimtari e për humorin që thumbon, por s'të shqetëson. Kjo i dha frymëzim dhe Jakupit. Dhe ja, kaluan vite… Jakup Mato kreu detyra të ndryshme, mësues e drejtor shkolle në Kuç, specialist në Ministrinë e Arsimit e të Kulturës, në Institutin e Studimeve Pedagogjike, kryeredaktor i gazetës "Mësuesi", drejtor i Arteve në Ministri, specialist i arteve në shkallë republike, drejtor i Akademisë së Arteve në Tiranë. E pastaj dy herë drejtor i Qendrës së Studimit të Artit pranë Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, në vitet 1994 dhe 1998.

            Dhe në çdo detyrë, në çdo pozicion, Jakupi ynë nuk iu nda punës studimore. Me vullnet të fortë e me korrektesë kreu dhe detyrat shtetërore, por me zell të veçantë punoi në fushën studimore. Paradite në zyrë, mbasdite në bibliotekë. Studjoi e shkruaj, shkruaj e studjo. Dhe bëri vepra Jakupi. "Risi të letërsisë shqipe", është libri i tij me vlerë, se artikujt studimorë për letërsinë e artin shqiptare, për letërsinë humoristike në revista shkencore janë të shumtë, ashtu siç janë të shumtë dhe artikujt në shtyp. Cilësia e krijimtarisë së profesor Jakupit është vlerësuar edhe me çmime kombëtrare.

            Pasi ka përfunduar librin që del së shpejti nga botimi " Paradokset e humorit dhe satirës", tani në vitin 2000 përpunon librin tjetër "Enigma e procesit krijues dhe të komunikimit artistik". Vullneti dhe zelli i veçantë i dhanë Jakupit kënaqësinë e kërkuar, duke e ngritur në rrugën e studimeve të njëpasnjëshme. Para 20 vjetësh fitoi titullin e parë shkencor. Në vitin 1986 meritoi titullin "Bashkëpunëtor i vjetër shkencor". Para gjashtë vjetësh u bë asisten- profesor.

            Dhe ja, në vitin e parë të shekullit të ri, të shekullit që jemi, meritoi titullin e lartë shkencor: Profesor. Kënaqësi për Jakupin e familjen, gëzim për shokët e miqtë e tij, për ne fteriotët,  krenari për Fterrën.

                                                                                                            Guro ZENELI

Nr.21 – gusht, 2000

 

 

Monolog me Jakupin në ditën e Lamtumirës

 

I dashur Jakup,

Nuk ta pranova fjalën që më the para pak kohësh në një moment pesimizmi, në xhiro te Hotel “Dajti”, ku mblidhemi ne fteriotë, se: “kur të vdes unë, do flasësh, ti Guro, mbi varrin tim”. I përlotur të kundërshtova, por ja që telepatia jote ngjau. Dhe unë për fatin tim te keq, me dhimbje prej miku shpirtëror, po kryej këtë barrë, të rëndë si mal mbi shpirtin tim, për të thënë dy falë për ty, i miri  Jakup.

            Dhe kjo dhimbje erdhi, kur ne, njerëzit dhe miqtë e tu, te komunitetit fteriot në Tiranë, së bashku me Dritën e shpirtit tënd, po përgatiteshim të të festonim 71 vjetorin e ditëlindjes pas dy javësh, më 16 shtator (1934-2005), se të pamë tërë shëndet pas pushimeve në detin e Vlorës. Por,... na u drodh shpirti, e... na pikoi loti, kur pa pritur e befasisht dëgjuam ne receptorin e telefonit lajmin e kobshëm: Ndërroi jetë... Jakupi ynë ! Nesër, ora 13.00, bëhet varrimi !

            Dhe ja sot, Drita jote me birin dhe bijën tuaj: Martinin e Elvanën, me motrat e tua: Beta e Perri, me vëllezërit: Skënder, Xhemal e Sulejman, tërë gjaku e fisi yt, Mataj e Bezhanaj, se toku me komunitetin fteriot e me kolegët e tu të Qendrës së Studimit të Arteve të Akademisë së Shkencave të Shqipërisë; shokë, miq e dashamirës, te kemi ardhë të përlotur për të të dhënë lamtumirën e jetës, duke të hedhur një dorë dhe’ për ta bërë mbulesën e varrit, të lehte si pendë mbi trupin tënd pa jetë.

            Në këto çaste, i dhëmb gjoksi burrit dhe nuk e ka të lehte të flasë mbi varrin e njeriut, me të cilin është dashur shpirtërisht për një jetë të tërë, deri sot në këtë ditë të zezë, kur i dhëmb zemra dhe “mjaltit të mjaltit’, nipit tënd, Bjornit, i cili në prehrin e gjyshes Drita, do të pres... e do të pres... ta  përkëdhelë gjyshi i ëmbël, Jakupi.

*   *   *

            Në se Sokrati i lashtë deklamonte: Unë jam qytetar i Botës ! Unë jam Njeri !, edhe  ti Jakup ishe dhe do mbetesh midis nesh: Njeri, me shkronjë të madhe. Ti ishte dhe do të mbetesh Njeri i punës mendore, i kalemit dhe i studiuesit; njeri i ndershëm me të gjithë; njeri  qe s’dije të bëje ligësi e keqësi askujt. Ti ishe dhe do të mbetesh simbol i njeriut që doje e respektoje: dhe fëmijën, dhe të moshuarin, dhe atë që punonte në zyrë, dhe atë që mihte në arë. Ti ishe mësuesi dhe drejtori qe dije të punoje, pa krijuar pakënaqësi, as te nxënësit e as te kolegët, e as te vartësit. Ti dije të punoje midis artistëve, ashtu siç dite të kryeje detyrën si specialist i artit në majën e shtetit të ashpër monist.

Ti dije të komunikoje me ngrohtësi e sinqeritet, ndonjëherë dhe të tepruar, dhe brenda në partinë-shtet e deri në strukturat, e saj dhe të tij, në rrethet e Shqipërisë. Si Njeri komunikove dhe midis fteriotëve, në Fterrë e në Tiranë, dhe si nxënës e student për gjuhë e letërsi shqipe, dhe si mësues që në Kuç të Vlorës e deri si profesor e rektor në Akademinë e Arteve; dhe si krye-gazetar në Ministrinë e Arsimit e Kulturës, apo si zv/kryetar i Komitetit të Kulturës dhe Arteve të Shqipërisë; dhe si studiues shkencor në Akademinë e Shkencave. Ti dije të bisedoje  dhe me burrat e shtetit ideologjik, por dhe me artistët, që shpesh janë tipa të vështirë, dhe me gjuhëtarët, deri me profesorin e madh Çabejin e shquar, me estetin-akademik, prof. Alfred Uçin, apo me shkrimtarët më të mëdhenj të vendit tonë, por dhe me njerëzit e thjeshtë, deri me bariun e bujkun në vendlindjen tënde, në Fterrën tonë.

            Përherë, ishe i dashur me Nënën tënde, që sistematikisht i çoje lule te koka e varrit; ti ishe gjithë jetën i dashur me Dritën tënde ; s’u lodhe asnjëherë me problemet e vëllezërve dhe të motrave të tua, duke qenë përherë Totua i tyre, siç i themi ne në Fterrën tonë vëllait të madh; s’u kurseve, sa herë të vinte përdorësh, për të shfaqur mirësi ndaj cilitdo fterjoti dhe çdo njeriu tjetër.

Ti nuk dije të krijoje konflikt me askënd. Ti ishe mik me të gjithë e armik me asnjë, se nuk doje të lëndoje njeri. Madje ti ishe nga ata që shqetësimet e tua nuk ua jepje të tjerëve, por i lehtësoje ata, kur ishin të shqetësuar. Ti ishe i mirë për të gjithë. Ti ishe... Babaxhan.

            Ndaj, ishe e mbetesh: vlerë midis vlerave. Ndaj, o Jakupi ynë, ti meriton shumë: dhe si njeri i mrekullueshëm, dhe si fteriot shembullor, dhe si gazetar progresiv, dhe si drejtues i zoti, dhe si studiues serioz,  dhe si krijues që vlerësoje risitë, dhe si specialist i arteve në shtet, dhe si profesor i mençur në Universitet e në Akademi, dhe, mbi të gjitha, si Njeri midis njerëzve. Por,...në këtë moment dhimbjeje, po themi pak, për Jakupin, që përjetoi jetën me ndjenja-nëne e me logjikën e një burri të urtë, që diti të kuptojë e të jetojë ndryshimin çdo kohë.

*   *   *

            O i Miri Jakup !

Kështu të themi gjithë sa jemi këtu. Por ti, hesht,... duke na vështruar me sytë e shpirtit tënd, i cili po fluturon për në parajsë, ku të pret Nënë Vahideja, që të deshi më shumë se veten dhe Babai-Halili, si njeri i Perëndisë. 

I përjetshëm do të mbetet shembulli e vepra e jetës tënde, që ia le model familjes, Fterrës e fteriotëve, shoqërisë e miqësisë, dhe Akademisë së Shkencave të Shqipërisë sonë, por, duke ikur me merakun, se nuk përfundove dot enciklopedinë e artit shqiptar.

            Lamtumirë nga të gjithë ne, që të përcjellim me lot në sy e pikë në zemër, duke lënë  midis nesh,  modelin e veçantë të jetës tënde me vlerë.

Shpirti t’u prehtë në paradis e trupi në banesën tënde të fundit, se ne do të largohemi këtej duke ngushëlluar familjen e njerëzit e tu, por dhe njeri-tjetrin, mbasi të gjithë sa jemi këtu, jemi për t’u ngushëlluar për humbjen e shokut  e mikut tonë, për ty Jakup!   

Në nderimin tënd, po ftojmë njeri - tjetrin , të mbajmë një minutë zi !.          

            Qofsh i paharruar,  Jakupi  ynë,..!

                                                       Guro Zeneli.

Tiranë, në ditën e lamtumirës, 31 gusht 2005.

Nr.46 – tetor 2005

 

 

O mendje mënçur, dëgjomë !

 

O mendje mençur, dëgjomë, !

Erdhi vjeshtë e iku gushti,

Haberi më ra si bombë,

Kur më thanë që vdiq Jakupi.

 

Djemtë e Mate me lezet,

I njeh shtufi dhe mëhalla,

Se me ta jam rritur vetë,

Kur vapën e ftohte dhalla.

 

Halili me Vahidenë,

Çifti që mbillte sevdanë,

Me prindër, të Tenos qenë,

Porsi motra me vëllanë.

 

Jetoj në këto shtëpi,

Si kukuvajka në pyje,

Muret mbuluar me zi,

Llafosem vetëm me yje.

 

Akoma pa ikur vetë,

Më bëni një elegji,

Dhe të jetë si të jetë,

Si kujtim për pleqëri.