Me 7 janar 2006 u përkujtua 95-vjetori i lindjes se MEHMET DUSHES

 

Me këtë rast komuniteti fteriot i Tirnës dhe familjarët, organizuan një takim – koktej.

Në ketë takim morën pjesë shumë fteriotë, shokë, baskeluftëtarë e bashkëpunëtorë, miq e dashamirës të Mehmet Dushës.

Veterani dhe shoku i Mehmet Dushës, Safet Memi, çeli këtë takim. Pastaj për veprimtarinë dhe punën e tij folën Dilaver Shkurti, kryetar i komunitetit fteriot të Tiranës, Gjon Banushi shok lufte e pune i Mehmetit, Xhafer Peçi, ish bashkëpartizan në njësitë që drejtonte Mehmeti, Ago Nezha kryetar i Shoqatës Atdhetare Kulturore “Labëria”, Fatmir Dusha, në emër të fisit të Dushajve, etj.

Pjesëmarrësit ndoqën me interesim një montazh filmik me fotografi nga jeta e Mehmet Dushës, realizuar me mjeshtëri nga Xhemal Mato, sipas dokumenteve të familjes.

Me pas, i vëllai i tij, Lutfi Dusha, falënderoi pjesëmarrësit dhe i ftoi në koktejin e organizuar me këtë rast.

 

 

MEHMET DUSHA,

FTERIOT I SHQUAR, MIDIS TË SHQUARVE

 

Fterra jonë ka shumë bij e bija të shquar, madje, në gati, të gjitha fushat e jetës, që duhen respektuar në përvjetorë e duhen nderuar në përkujtimorë. Midis të shquarve, ne përkujtojmë sot në 95-vjetorin e lindjes Mehmet Dushën, shokun tonë të dashur e të paharruar, komandantin e komisarin trim të Luftës anal, njërin prej kuadrove në zë të periudhës së pasluftës në fushën e antikrimit, rendit publik, administratës shtetërore e civile, aktiviteti dhe veprimtaria e të cilit filluan në Fterrë dhe u shtrinë në Kurvelesh, Labëri e në gjithë Shqipërinë.

Në fëmijëri perceptoi jetën e vështirë në Fterrë dhe Luftën e Parë Botërore,kur fterjotët të detyruar nga andartët grekë, të cilët dogjën dhe shkatërruan krejt fshatin, u larguan drejt rrethinave të Vlorës. Familja e tyre u strehua në Gjorm të Vlorës, ku Mehmeti kaloi familjarisht një situatë jashtëzakonisht të rëndë ekonomike e shpirtërore. Atje pa për herë të parë humbjen njerëzve të dashur, të gjyshe Tanës, motrës Fatime, kushëririt Tahir dhe shumë bashkëfshatarëve të tjerë.

Me mbarimin e luftës e kthimin në fshat, ai vazhdoi e mbaroi shkollën fillore e me pas shkoi në Delvine ku dhe përfundoi me rezultate te shkëlqyera shkollën plotore. Fitoi bursë për të vazhduar studimet në Normalen e Elbasanit, por më pas i ndërpreu ato për të vazhduar Shkollën e Plotësimit, që u hap në atë kohë për komunat dhe administratën civile, me qëllim për të dalë sa më parë në jetë për të ndihmuar familjen. Ky kualifikim e futi atë në rrugën e administratës shtetërore, duke punuar si sekretar komune në shumë zona të vendit si atë të Matit, Shkodrës, Tropojë ës, Kukësit, Mirditës, Beratit, Përmetit, Vlorës etj.

Gjatë kësaj periudhe pati njohje me mjaft intelektualë të njohur, por njohja me patriotin rilindës, euriditin dhe njeriun human Kristo Meksi nga Labova, ndikoi shumë për të ngjallur tek ai ndjenjat patriotike, për të kuptuar e analizuar me objektivitet kohën, në të cilën jetonte e punonte. Ishte periudha kur tek Mehmeti filluan të kristalizoheshin tiparet e një njeriu përparimtar e intelektuali të kohës.

Njohja më tej, gjatë pushtimit fashist, me intelektualë dhe patriotë e revolucionarë si Muhamet Gjollesha, Perlat Rexhepi, Kahreman Ylli, Iljaz Sevrani, Ramiz Aranitasi, Mustafa Matohiti, etj. ndikoi që ai të përqafonte herët idetë e Lëvizjes Antifashiste e të lidhej me Luftën Nacionalçlirimtare.

Në fillim të vitit 1942, Mehmetin e shohim në veprimtari konkrete në dobi të kësaj lëvizjeje në qarkun e Beratit. Kishte kontakte të rregullta me Komitetin e Partisë të këtij qarku e sidomos me Çetën e Skraparit dhe në një kohë të shkurtër, si pasojë e kësaj veprimtarie, influenca dhe personaliteti i tij politik u rritën në mënyrë të dukshme, gjë e cila ra në sy të autoriteteve fashiste, të cilët e proceduan dy herë, prandaj, në fund të dhjetorit 1942 Mehmeti braktis detyrën në Tërpan të Beratit dhe kthehet në vendlindje.

Në Fterrë ai gjeti një atmosferë të ndezur dhe terren të përgatitur për luftë kundër fashizmit. Një situatë të tillë e kishte përgatitur vëllai i tij Hiqmeti, i lidhur me grupet ilegale që në Shkollën Normale të Elbasanit. Ishte ai, i cili ideoi dhe organizoi Kuvendin e fteriotëve te Kroi i Bedrinit, që në qershor 1942, ku u formua çeta territoriale e Fterrës dhe u krijua Këshilli Nil, me përgjegjës politik Hiqmet Dushën. Njëherazi shtëpia e Dushe ishte bërë qendra e Shtabit të Çetës, ku jepeshin e merreshin dhe udhëzime politike e luftarake, bëheshin mbledhje e takime ilegalësh. Këtu në këtë shtëpi grumbulloheshin dhe lajmet nga radioja e Tasin Elezit, me teknik Shaban Mitën, të cilat dërgoheshin në Kuç, nga ku shpërndaheshin.

Ndërkaq kishin filluar dhe aksionet e para kundër armiqve. çeta partizane "Hajredin Tremishti", së bashku me Çetën e Fterrës, kishin kryer sulmin mbi postbllokun fashist të Borshit ku ishte vrarë djali i Fterrës, Fuat Mato, që ishte shpallur dhe dëshmori i parë i Rinisë së Kurveleshit. Vrasja e tij e ngriti në një shkallë më të lartë luftën kundër okupatorit në Fterrë e në Kurvelesh.

Dhe Mehmeti me t'u kthyer në Fterrë, në fillim të vitit 1943, u bë një nga aktivistët kryesorë në fshat, mori pjesë në të gjitha aksionet e çetës territoriale dhe zhvilloi një aktivitet të gjerë politik jo vetëm në Fterrë, por në të gjithë krahinën. Pikërisht për këto merita ai u zgjodh anëtar i Këshillit krahinor të Kurveleshit.

Me daljen e Hiqmetit partizan, me porosi të Komitetit Krahinor të Kurveleshit, Mehmet Dusha u caktua përgjegjës politik, duke marrë kështu drejtimin e veprimtarisë politike dhe luftarake të Fterrës. Ai vazhdoi me koherencë rrugën e shquar të vëllait të tij, Hiqmetit, si për veprimtarinë luftarake të Çetës dhe për Këshillin e Fterrës, por edhe si komisar i përkushtuar.

Jo pak Mehmeti u ndesh politikisht dhe me krerë të lartë të Ballit Kombëtar, si Azis Çami me kompani. Ka ngelur në kujtesën e Fterrës takimi i zhvilluar në Kondale, ku Mehmeti, i ndihmuar dhe i mbështetur veçanërisht nga Safet Memi e Ismet Elezi me të tjerë, demaskoi qëllimet e Azis Çamit që donte të përçante popullin e Fterrës. Ishte, pikërisht, debati i zhvilluar atë ditë, që bëri të ikin "me bisht në shalë" ajo dorë bashkëpunëtorësh të fashizmit, duke u forcuar dhe më shumë uniteti i fteriotëve në qëndrimin koherent ndaj Frontit ANAL. Është koha kur Mehmeti ndikoi fuqishëm në zgjerimin e aktivitetit politik e luftarak ne Kurvelesh, Bregdet e në Rrëzomë duke forcuar lidhjet me Komitetin Qarkor e atë krahinor dhe në veçanti me shokët Bedri Spahiu, Haki Toska, Memo Meton, Mustafa Matohitin, Jaho Gjolikun, Qazim Kondin etj.

Rënia heroike e Hiqmetit në 30 gusht 1943, në Luftën për çlirimin e Libohovës kundër fashistëve e bashkëpunëtorëve të tyre, pikëlloi jo vetëm Mehmetin dhe gjithë Dushajt, që për ta ishte një humbje e pazëvendësueshme, por edhe Fterrën e fterjotët kudo që ishin, kjo shtoi njëherazi urrejtjen dhe rriti mobilizimin e gjithë fteriotëve në Luftën ANAL. Shembulli i Hiqmetit u bë frymëzim i gjerë, madje për Kurvelesh e Bregdet, dhe për radhët partizane.

Në fund të vitit 1943, duke parë aftësitë e Mehmet Dushës si trim, organizator e drejtues i zoti, me urdhër të Shtabit të Zonës së I-rë Operative u caktua komisar i Batalionit "Dëshnica" të Përmetit, që në këtë kohë kalonte një moment të vështirë dhe kishte nevojë për organizim e drejtim më efektiv. Dhe ishte pikërisht Mehmeti, që së bashku me Birçe Sinamatin (zv/komisar i Batalionit), për një kohë të shkurtër, me një punë të madhe propagandistike, bindëse e duke përdorur influencën e tyre në ato zona, arritën ta ri organizoj e këtë njësi luftarake e ta shtojnë me mbi 400 vetë, duke kryer pastaj një sërë aksionesh të ashpra në luftë me gjermanët dhe bashkëpunëtorët e tyre.

Me zgjerimin e rritjen e veprimtarisë së Luftës ANAL dhe të njësive të Ushtrisë NCL, u rrit dhe u bë më e njohur edhe veprimtaria luftarake e Mehmet Dushës. Është kjo arsyeja, që në shkurt të vitit 1944, caktohet Komisar i Grupit të 5-të Partizan të Përmetit e më vonë Komandant i Grupit të Parë të Kurvelesh-Bregdetit. Është pikërisht kjo veprimtari e shquar politike dhe luftarake që Mehmet Dusha u zgjodh delegat nga zona e Parë Operative për në Kongresin e Përmetit më 24 maj 1944, ku emri i fteriotit tonë Mehmet Dusha mbeti i skalitur në përkujtimoren e delegatëve të këtij Kongresi historik.

Duke parë zotësinë e tij në gusht 1944 emërohet zv/komandant i Brigadës së 19-të S ku përsëri u shqua për organizimin dhe drejtimin e luftimeve të kësaj brigade deri në çlirimin e vendit.

***

Fterjotët kur ka qenë puna për të punuar, kanë punuar, kur ka qenë koha për të luftuar, kanë luftuar dhe kur ka qenë koha për t'u shkolluar kanë studiuar me zell, duke u bërë njerëz të punës e të dijes, të arsimit e të kulturës, punonjës të shquar, deri në nivele të larta shtetërore, shoqërore e shkencore.

Kështu dhe Mehmet Dusha, pas çlirimit iu përkushtua punës rindërtuese dhe veprimtarisë në pushtet. Menjëherë mbas çlirimit ai u ngarkua me funksione të rëndësishme si shef sektori në Zonën e Parë Operative, shef i policisë së Qarkut të Durrësit, shef i Seksionit të Gjendjes Civile në Ministrinë e P.Brendshme, ku drejtoi e programoi kurset e para për gjendjen civile në shkallë republike, Kryetar i Degës Administrative po në këtë ministri, Kryetar i degës së Ndjekjes së Krimeve në Drejtorinë e Përgjithshme të Policisë, Shef i Policisë të Qarkut të Elbasanit dhe Kryetar i Degës së Pasaportizimit dhe Vizave në Ministrinë e P .Brendshme deri sa doli në pension në vitin 1966.

Kudo ku punoi ai u dal1ua për ndërgjegje të lartë, kompetencë e profesionalizëm në kryerjen e detyrave. Ai dha një ndihmesë të veçantë në strukturimin e modernizimin e policisë së shtetit dhe të disa sektorëve të tij të veçantë si ai i antikrimit, vendosjes së rendit e qetësisë, vizave pasaportizimit dhe pushtetit lokal.

Me dekret të Presidiumit të Kuvendit Popullor ishte caktuar dhe kreu për një kohë të gjatë edhe detyrën e anëtarit të Përhershëm të Komisionit Qendror të Zgjedhjeve e Komisionit Qendror për Ndarjen Administrative të Republikëspranë Këshillit të Ministrave. Mehmeti krahas detyrave shtetërore synoi dhe realizoi kualifikimin e mëtejshëm të tij kulturor e profesional. Në funksion të detyrës ai shkoi për specializim në BS, në Akademinë "Xherxhinski" për të studiuar në fushën e kriminalistikës dhe më pas, me hapjen e Universitetit të Tiranës, filloi e mbaroi Fakultetin Juridik, duke marrë titullin "Jurist".

Edhe mbasi doli në pension ai vazhdoi të punojë pa u lodhur duke u angazhuar në veprimtari të ndryshme. Për një periudhe gati dhjetëvjeçare punoi si këshilltar pranë Këshillit të Ministrave dhe Ministrisë së Punëve të Brendshme. Në organizatën e Veteranëve të Luftës, ishte zgjedhur për një kohë të gjatë anëtar i Kryesisë së Veteranëve të Luftës së Shqipërisë dhe Nënkryetar i Organizatës së Veteranëve të LANCL të Tiranës, ndërsa si i dërguar i Komitetit të Partisë të Tiranës dha një ndihmë konkretekooperativave bujqësore malore të rrethit të Tiranës, për zgjidhjen e problemeve të kohës që ata kishin sidomos për elektrifikimin, forcimin e ekonomisë, emancipimin e jetës në fshat etj.

Mehmeti në jetë pati dhe një fat të madh. Ai lidhi jetën me motrën e dy dëshmorëve të fshatit, Turhan e Fuat Mato, vajzën e vetme të Nënë Fatimesë, Xhane Maton. Xhania u nda nga ne gjashtë muaj më parë dhe ne e kujtojmë atë me shumë respekt e dashuri. Xhania mbajti jo vetëm barrën e rritjes dhe edukimit të 6 fëmijëve, por ajo i qëndroi atij në krah, duke e lehtësuar në kryerjen e të gjitha detyrave shtetërore e shoqërore që i ishin ngarkuar. Ajo i krijoi ambient të ngrohtë familjar, duke pritur e përcjellur me buzë në gaz të afërm, miq e shokë që frekuentonin shtëpinë e tyre.

Si konkluzion mund të themi se Mehmet Dusha mbetet një nga figurat e shquara të Fterrës dhe të krahinës së Kurveleshit, që përherë diti të zgjidhë me zotësi, mençuri e trimëri të gjitha problemet në kohën e Luftës, në rindërtim dhe në të gjitha detyrat funksionale shoqërore që kreu deri sa ndërroi jetë në vitin 1983. Ai mbetet gjithmonë i dashur dhe i respektuar, sepse kudo ku punoi dhe jetoi në çdo skaj të Shqipërisë la emrin e mirë, la miq e shokë të pafund që e deshën, e vlerësuan dhe e respektuan.

Pikërisht për këto vlera që theksuam, Komuniteti fteriot, në nderim e respekt të Mehmet Dushës, organizoi këtë aktivitet në 95-vjetorin e lindjes se tij, duke e përkujtuar figurën e këtij fterjoti dhe ushtaraku të nderuar. Ju faleminderit.

Referimi u përgatit nga Dilaver Shkurti

 

KUJTIME PËR SHOKUN MEHMET DUSHA

 

Me shokun Mehmet Dusha jam njohur në vitin 1948, mbasi gjatë Luftës kemi drejtuar formacione luftarake në zona të ndryshme të vendit, unë kam qenë  komisar i Grupit të 3-të të Mallakastrës  e Mehmeti komisar i Grupit të 5-të të Përmetit, që ka pasur suksese në luftë kundër fashisëm-nazizmit dhe bashkëpunëtorëve të tyre.

Në vitin 1948 unë kalova nga ushtria në organet e punëve të brendshme, në sigurimin e shtetit, dhe në vitin 1952 kalova nga sigurimi në polici ku u njoha nga afër me shokun Mehmet Dusha, me të cilin më lidhi një shoqëri e ngushtë.

Mehmeti në atë kohë drejtonte  degën e ndjekjeve të krimeve, që ishte një nga sektorët më të rëndësishëm të Drejtorisë së Përgjithshme të Policisë pranë Ministrisë së Punëve të Brendshme, e cila merrej me luftën kundër kriminalitetit, siç qenë vrasjet, grabitjet, vjedhjet, vagabondazhi etj., të cilët ishin mbështetje kryesore për bandat e armatosura që dërgonin zbulimet e huaja për të dëmtuar rendin  dhe qetësinë në vendin tonë.

Mehmeti  bëri një punë profesionale e të lavdërueshme në këtë sektor, krimet nga viti në vit erdhën duke u ulur. Puna e Mehmetit nuk u përqëndrua vetëm  në format organizative që përdorte  Ministria e Punëve të Brendshme, por puna e këtij sektori nëpërmjet propagandës  u shtri  në organizatat e rinise, duke treguar rrezikun e krimeve, si dhe luftën që duhej të drejtohej kundër tyre. Për uljen e krimeve Mehmeti çfrytëzoi dhe autoritetin e njerëzve me influencë në zonat malore të veriut, shfrytëzoi besën e tyre, njohjen e  karakterit të këtyre njerëzve me influencë, mbasi ai kishte punuar para çlirimit në këto zona, ku vepronte Kanuni i Lekë Dukagjinit dhe ku ende nuk njiheshin ligjet e shtetit. Më vonë mbi këtë bazë u organizuan komisionet e pajtimit në gjithë veriun. Këto veprimtari i nxiste dhe armiku për t’i krijuar shqetësime e telashe pushtetit popullor. Prandaj puna e Mehmetit  merrte një karakter serioz dhe Mehmeti e vlerësoi punën e këtij sektori. Kjo punë dha pastaj rezultate të shkëlqyera, shumë pjesëtarë të hasmërive u pajtuan dhe në besën e njeri tjetrit u bënë miq e  krushq me njeri tjetrin.

Më vonë Mehmeti u emërua kryetar i Degës së vizave dhe pasaportizimit në Ministrinë e Punëve të Brendshme, që merrej me dhënien e vizave për jashtë shtetit, letërnjoftimet e popullsisë, gjendjen civile, me lejen e qëndrimit në Tiranë, ku vazhdoi të punojë me profesionalizëm dhe ndergjegje deri sa doli në pension në vitin 1966.

Mehmet Dusha si një kuadër i rëndësishëm i Luftës Antifashiste Nacionalçirimtare dhe i ndërtimit të vendit, la kujtimet më të mira, respektin dhe dashurinë tek të gjithë shokët e tij me të cilët luftoi, punoi dhe jetoi, duke mbyllur kështu me nder jetën dhe të kaluarën e tij. Mehmeti ishte një person me veti të larta, karakter të fortë dhe punëtor i palodhur. Në shoqëri ai dallohej për fjalët e tij të mënçura. Shakatë, humori dhe rromuzet e tij e bënin atë më të dashur, duke krijuar gjithmonë në shoqëri një ambient mjaft gazmor.

Për punë të lavdërueshme Mehmet Dusha është dekoruar nga Presidiumi i Kuvedit popullor me shumë urdhëra, dekorata të luftës e të punës dhe është vlerësuar maksimalisht nga dikasteri ku ai punoi tëre jetën.

Në këtë përvjetor të tij të lindjes, ne shokët e tij të luftës e të punës e kujtojme me respekt e dashuri të paharruarin Mehmet Dusha.

 

                                                                                                Gjon Banushi

Tiranë, më 7 janar 2006

 

 

Fjala e mbajtur nga veterani i Luftës ANCL, Xhafer Peçi,

me rastin e 95-vjetorit të lindjes se Mehmet Dushës.

 

Të nderuar miq të familjes se Mehmet Dushës,

 

Të dashur fteriotë dhe miq pjesëmarrës,

E ndjej për nder që sot familja dhe komuniteti fteriot më ftoi të marr pjesë në përkujtimin e 95-vjetorit të lindjes së Mehmet Dushës, birit, patriotit, njeriut me kulturë dhe luftëtarit e kuadrit të  shquar të Luftës ANCL dhe periudhës së mbas çlirimit për rindërtimin e ndërtimin e jetës së re, i njohur e vlerësuar jo vetëm në fshatin Fterrë e krahinën e Kurveleshit, por edhe në zonën e  Shqipërisë së Jugut e më gjerë.

Në emër të bashkëfshatarëve të mi, të fshatit Kuç, ju përgëzoj për këtë takim të bukur, për këtë  punë të mirë që keni bërë ju fterjotët, që përkujtoni e vlerësoni bijtë e shquar e të denjë të fshatit tuaj.

Mehmeti rridhte nga një familje me tradita patriotike dhe të njohur në anët tona për besën, burrërinë e mikpritjen e tyre. Babai i tij Iljazi kishte marrë pjesë në luftën e Parë Botërore e kishte luftuar me armë në dorë kundër andartëve grekë. Gjatë Luftës së Parë Botërore ai u kap rob nga forcat italiane dhe u internua në Itali.

Për këto arsye Mehmeti që në moshë të vogël u detyrua të punojë për të ndihmuar familjen e tij. Me përpjekje e sakrifica të mëdha, duke punuar si shërbëtor, arriti të fitonte bursë e të vazhdonte Shkollën Normale, që më vonë e ndërpreu për të vazhduar kursin parë për komunat dhe administratën civile. Me mbarimin e këtij kursi ai  punoi si sekretar komune në shumë zona të Shqipërisë si në Mirditë, Tropojë, Kukës, Elbasan, Berat, Shkodër, Vlorë etj. Ai njohu nga afër jetën e mjerueshme të popullit, hallet e tij, pa me sytë e tij mashtrimet, grabitjet që i bëheshin popullit, njohu nga afër korrupsionin e qeverisë, të cilin e provoi në kurrizin e tij me transferimet e panumërta që iu bënë, mbasi në atë regjim tarafllëku ishte mënyra kryesore e emërimit të punonjësve në administratën shtetërore. Mehmeti foli e propagandoi në popull vetëm drejtësinë, barazinë e lirinë, ai ruajti në gjirin e tij atdhedashurinë e urrejtjen për pushtuesit e kombit shqiptar e tradhtarët e vendit.

Me Dushajt familjarisht ne njiheshim që herët, por miqësia jonë u shtua më shumë kur motra ime, Hanko Peçja u martua në Fterrë, në familjen Çelaj, që Mehmeti kishte të bënte me ta, dhe ne, kur ishim të vegjël, shkonim e vinim shpesh në Fterrë, mbasi dhe dy mbesa nga Peçajt dhe një kushërirë e imja ishin martuar po në Fterrë.

Me të katër djemtë e xha Iljazit, Mehmetin, Hiqmetin, Bilalin dhe Lutfiun ishim të lidhur shumë si miq të mirë e bashkëfshatarë të ngushtë, se Kuçi e Fterra pothuaj kanë qenë e janë si vëllezër, shkonim e vinim për gëzime e hidhërime dhe i gjendeshim për çdo hall njeri tjetrit. Kështu, Mehmetin e familjen e tij, si dhe shumë fteriotë, unë i njihja që i vogël, por Lufta a madhe  ANCl na afroi, na lidhi e miqësoi më shumë me njeri tjetrin.

Me pushtimin e Shqipërisë nga fashistët italianë të Musolinit, më 7 prill 1939, Mehmeti shfaqi kudo një urrejtje të pakufishme ndaj tyre e qeverisë kuislinge  Ai u hodh me Lëvizjen ANCL që në fillimet e saj, në kohën kur ai ishte sekretar komune në qarkun e Beratit, ku ai pati dhe kontaktet e para dhe pastaj lidhje të rregullta me Komitetin e Partisë të Qarkut të Beratit e në veçanti me shokët Kahreman Ylli, Iljaz Sevrani dhe me Çetën e Skraparit.

Në fund të vitit 1942 Mehmeti braktis detyrën dhe kthehet në vendlindje ku Hiqmeti ishte vënë në ballë të luftës kundër fashistëve italianë.

Unë isha pak më i ri në moshë atëherë dhe Mehmetin e Hiqmetin i respektoja e i shikoja me admirim dhe dashuri, por me kalimin e kohës, duke parë punën e tyre, atdhedashurinë, përkushtimin, luftën kundër pushtuesve, ndjenjën e sakrificës që i karakterizonte unë i desha dhe i vlerësova edhe më shumë.

Që nga fillimi i vitit 1941 shtëpia e Dushe me ardhjen e Hiqmetit si mësues në Fterrë  ishte kthyer në një bazë të fortë të Luftës ANCL dhe ajo ashtu mbeti në fshatin Fterrë  - kala e pamposhtur për Lëvizjen ANCL. Hiqmeti luajti një rol mjaft të madh për organizimin e drejtimin e Lëvizjes ANCL në fshat, bashkimin e popullit në luftë kundër okupatorit, krijimin e këshillave popullore, të Çetës së fshatit, etj.

Jo vetëm Mehmeti me të tre vëllezërit u hodhën partizanë në çetat e para  të krahinës së Kurveleshit, si ajo “Hajredin Tremishti”, “Toto Bolena”, por edhe shumë fteriotë. Që në fillimet e luftës kundër fashistëve italianë, nw ditwt e para tw janarit 1943, Fterra dha dëshmorin e parë të Rinisë së Kurveleshit, Fuat Mëton, i cili derdhi gjakun në luftën me fashistët në postbllokun italian në Borsh të Bregdetit. Vrasja e tij ngriti peshë Rininë e Kurveleshit, të cilët dërguan përfaqësuesit e tyre në Fterrë dhe para trupit të dëshmorit u bë betimi solemn se luftëtarët e lirisë do të vazhdonin me tej luftën kundër pushtuesve deri në çlirimin e plotë të vendit.

 Unë që po flas para jush, të nderuar miq, kam marrë pjesë në këtë ceremoni të varrimit të partizanit të vogël 16-vjeçar, Fuatit, dhe për mua ajo ditë do të  mbetet e paharrueshme dhe shumë emocionuese. Sekretari i Partisë së Krahinës së Kurveleshit, Memo Meto, më caktoi si përfaqësues të rinisë së Çetës « Hajredin Tremishti », ku unë isha efektiv  dhe ky ishte një nder i madh që më bëhej. Si sot e kam parasysh atë varrim madhështor që iu bë Fuatit nga populli i Fterrës, përfaqësuesit e Lëvizjes ANÇL e Rinisë së Kurveleshit. Qëndrimi heroik i nënës së Fuatit dhe ky varrim historik i dëshmorit frymëzoi Heroin e Popullit Memo Meto të shkruajë  një nga vjershat më të bukura të Luftës « Se liria i ka rrënjët mu në gjak ». Këtë këngë populli i Labërisë dhe partizanët e këndonin me krenari gjatë Luftës ANCL dhe pas Çlirimit në aksionet kombëtare për ndërtimin e Shqipërisë së djegur dhe të  shkatërruar nga lufta.

Në fund të vitit 1942 Mehmeti braktis detyrën dhe kthehet në Fterrë, ku siç thashë, Hiqmeti ishte vënë në krye të Lëvizjes ANCL. Ai filloi të bashkëpunojë ngushtë me të vëllanë dhe Komitetin Krahinor të Kurveleshit.

Nga radioja e shtëpisë së Eleze në Fterrë merreshin lajmet e Luftës për liri nën drejtimin e Ismet Elezit, të cilat shtypeshin në shtëpinë e Dushe e pastaj dërgoheshin në Kuç të Kurveleshit nga ku shpërndaheshin e lexoheshin para popullit për ta informuar atë mbi ngjarjet në vend e ato rreth  zhvillimeve të  Luftës ë Dytë Botërore.

Në muajin qershor 1943, me largimin e Hiqmetit si komisar i Çetës «Toto Bolena» Mehmet Dusha caktohet komisar i Çetës së Fterrës në vend të të vëllait dhe mori edhe drejtimin e punës në Fterrë. Ai bëri përpjekje jo vetëm për vazhdimin më tej të punës që kishte lënë Hiqmeti, por ai shtriu aktivitetin e tij më gjerë në krahinën e Kurveleshit, në zonën e Bregdetit e duke forcuar marrëdhëniet me shokët drejtues të luftës të Qarkut të Gjirokastrës e në krahinë si me shokët Bedri Spahiu, Haki Toska, Mustafa Matohiti, Memo Meto, Qazim Kondi, Jaho Gjoliku e shumë shokë të tjerë.

Më 31 gusht 1943 vritet në sulmin kundër fashistëve italianë për marrjen e Kalasë së Libohovës, vëllai i Mehmetit, Hiqmeti. Kjo ishte një gjëmë e madhe për familjen e Dushe, e një humbje e pazëvendësueshme për Mehmetin. Të gjithë ne shokët, miqtë e kushdo që e kishte njohur Mësuesin gojëmjaltë u hidhëruan pa masë, por njëkohësisht edhe u betuam se do të ndjekim shembullin e tij e do të luftojmë deri në pikën e fundit të gjakut për të shporrur armikun nga trojet tona.

Në korrik 1943 unë u largova dhe me krijimin e Brigadës së Parë S u inkuadrova në këtë brigadë.

Nga fundi i shtatorit 1943 në Sarandë zbarkuan për herë të parë në Shqipëri ushtarët e parë gjermanë që vinin nga Greqia. Forcat partizane të zonës së Kurveleshit, Bregdetit, Sarandës etj. ndodheshin ato ditë në Sarandë për marrjen në dorëzim të vendkomandave që kishin pasur ushtritë italiane dhe për të ndihmuar në imbarkimin e ushtrisë italiane drejt Italisë. Gjithë ky operacion drejtohej nga Bedri Spahiu e Memo Meto. Në Sarandë ishte formuar dhe një shtab operativ për të menaxhuar këtë situatë. Në këtë shtab merrnin pjesë edhe Jaho Gjoliku e Mehmet Dusha. Më 20 shtator kur këta të dy po vrojtonin drejt detit panë dy motoskafë të mëdhenj që vinin nga Korfuzi e po afroheshin me shpejtësi drejt bregut. Kur gjermanët filluan të zbresin në breg u bënë thirrje të ndalonin, por ata vazhduan të zbresin e të qëllojnë kundër partizanëve. Ishin këta burra me shokët e tyre partizanë që luftuan dhe zmbrapsën armikun, duke vrarë tre gjermanë, dy të plagosur e kapën 16 robër, midis tyre një toger. Motoskafi tjetër u kthye  mbrapsht për në Korfuz. Kjo ishte përpjekja e parë me gjermanët dhe e para fitore që arritën forcat partizane kundër gjermanëve, të cilët konsideroheshin të pathyeshëm në atë kohë.

Në fund të dhjetorit 1943, Mehmeti u caktua komisar i Batalionit « Dishnica » të Përmetit. Mehmeti së bashku me Birçe Sinamatin, mbasi organizuan këtë batalion, filluan aktivitetin luftarak të këtij formacioni në gjithë zonën e Përmetit.

Unë e takova Mehmetin në këtë periudhe, dhjetor-janar 1943-1944, në llogoret e luftës me nazistët gjermanë dhe bashkëpunëtorët e tyre ballistë të Ali Këlcyrës në Qafë të Kiçokut, në Tendën e Qypit. Mbasi më përqafoi e më pyeti hollësisht për familjen, gjendjen e tyre, situatën në të cilën kaloja.

Në fund të shkurtit 1944 Mehmeti i caktua komisar i Grupit të Pestë të Përmetit ku udhëhoqi më tej këtë grup në beteja të tjera të rëndësishme kundër armikut në këtë territor.

Mehmet Dusha luftoi si trim në të gjitha betejat gjatë Operacionit te Dimrit e më pas, duke koordinuar me zgjuarsi veprimet luftarake me forcat e Brigadës së Parë S, me ato të Skraparit, të Mallakastrës dhe të Beratit për Zonën e Parë Operative Vlorë-Gjirokastër.

Ai e njihte shumë mirë këtë zonë mbasi kishte punuar para lufte atje, kështu që kishte influencë në popull dhe së bashku me gjithë luftëtarët e këtij batalioni e të Grupit të 5-të arritën  mjaft suksese dhe fitore në betejat që kreu ky formacion.

Gjatë Operacionit të Dimrit dhe atë të Qershorit 1943-1944 që ndërmorën armiqtë Mehmeti përballoi me sukses vështirësitë dhe u tregua i aftë e largpamës në manovrimin e forcave partizane duke arritur gjithmonë fitore. Për këto merita e aftësi ai u zgjodh delegat në Kongresin Historik Antifashist NÇL të Përmetit më 24 maj 1944, që në Berat më  vonë zgjodhi Qeverinë Provizore.

Me urdhër të  Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë NCL, mbas Kongresit të Përmetit, ai u emërua Komandant i Grupit të Parë të Kurvelesh-Bregdetit, një zonë me shumë rëndësi që mbante peshën e Luftës NCL në këtë krahinë. Edhe këtu formacioni që ai drejtoi pati mjaft suksese sidomos në luftimet në Gjirokastër, Bregdet, Sarandë, Delvinë kundër kolonave armike dhe gjatë këtyre përpjekjeve ai u dallua si një drejtues i zoti i luftës partizane në terrenin shqiptar.

Në fund të  muajit gusht 1944 me shkrirjen e Grupit të Parë nëpër brigada, me urdhër të Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë ANCL, Mehmeti caktohet zv/komandant i Brigadës 19-të S. Edhe kjo brigadë pati një aktivitet të gjerë. Ajo zhvilloi luftime në Jug të Shqipërisë, Gjirokastër, Delvinë, Konispol, Bregdet, Himarë e Vlorë etj., të cilat u realizuan me sukses. Brigada e 19-të S pati si detyrë gjithashtu mbrojtjen e kufirit shtetëror me Greqinë e duke bashkëpunuar ngushtë edhe me forcat partizane të EAM-it ajo brigadë kreu me sukses detyrën që iu ngarkua në kufirin me Janinën e Margëlliçin.

Mehmet Dusha pas Çlirimit të Shqipërisë më 1945 deri sa doli në pension punoi në shumë poste drejtuese në Ministrinë e Brendshme, sidomos në fushën e kriminalistikës, gjendjes civile, administratës shtetërore. Ai ishte një nga specialistët e kuadrot e zotë në këto fusha dhe ishte gjithmonë kërkues e rigoroz në zbatimin e ligjit e rregullit në administratë në ministrinë ku ai punoi deri sa doli në pension.

Edhe mbasi doli në pension ai nuk e ndërpreu punën e aktivitetin e tij. Punoi si këshilltar në Kryeministri e Ministrinë e P. të Brendshme për një periudhë të gjatë, ishte zgjedhur anëtar në kryesinë e Veteranëve të Luftës ANCL të Shqipërisë dhe për një kohë të gjatë ishte nënkryetar i Organizatës së Veteranëve të Luftës të Rrethit të Tiranës etj.

Presidiumi i Kuvendit Popullor e ka dekoruar Mehmet Dushën me shumë dekorata të Luftës dhe të Punës për merita të veçanta. Mbajti gradën Kolonel deri sa doli në pension.

Mehmeti me aftësinë, zgjuarsinë, mprehtësinë që kishte, dashurinë, respektin dhe sjelljet që tregonte  ndaj popullit e për meritat e tij ai gëzonte një simpati të madhe në Krahinën e Kurveleshit e në vendlindjen e tij  në Fterrë e tek kushdo që e njohu e punoi me të

Duke përfunduar këtë bisedë të shkurtër në 95-vjetorin e lindjes së shokut Mehmet Dusha i urojmë fëmijëve, nipërve e mbesave të tij që të rrojnë e të gëzojnë jetë të mirë e të lumtur, duke nderuar punën e veprën e tij e duke ecur në rrugën e babait të tyre të respektuar, Mehmetit, i cili do të mbetet i paharruar në kujtesën time e të shokëve të tij të Luftës e të punës.

Lavdi për jetë dhe qoftë i paharruar kujtimi i Mehmet Dushës.

 

Tiranë, më 7 janar 2006                                   Xhafer Peçi nga Kuçi

 

 

XHAXHA MEHMETI

 

            Kudo, edhe në Fterrë, secila familje e ka një simbol. Edhe ne e kemi atë. Është xha Mehmeti. Është gati e pamundur që pas një përfaqësuesi brilant siç ishte Hiqmet Dusha, të pasonte një tjetër pinjoll i mrekullueshëm – Mehmeti. Sepse fteriotët e zgjuar e dinë mirë që tradita shpesh konsolidon disa dukuri që bëhen gati dogma, por në degën e Laze Dushës, fatmirësisht tradita eci.

            Për kontributin si fteriot këtu u fol. Unë dua të nënvizoj shkurtimisht atë që përfaqësonte ai për fisin tonë.

            Nuk më ka ndodhur asnjëherë të vetme, kudo nëpër Shqipëri që, mbasi të më pyesin nga jam e pastaj cilit fis i përkas, ku të mos më flasin për xha Mehmetin. Dhe refreni ka qenë i njëjtë: “Ishte trim, i zgjuar dhe i mirë”. Nuk mendoj kurrë që ndonjë i Dushaj, (por edhe fteriot) nuk është ndjerë rehat kur ka thënë se është bashkëfshatar me të.

            Im atë. Sherifi, asnjëherë nuk e konsideroi atë më larg se vëllai. Dhe jo sepse ai u kujdes e bëri shumë për Luanin, Suzanën, Fatmirin etj,, ose bëri gjithçka si prind për Bilalin e Lutfiun, ose sepse Limen e Dushon i trajtoi si pjesëtarë të familjes; e jo më të largët se ata trajtoi Kuçen e Gëzimin. Jo! Ajo ishte një dashuri vërtet jo materiale.. Ishte shpirtërore. Xha Mehmeti si rezultante përfaqësonte tipare të spikatura të fisit. Realisht, po të ishe afër tij, e kuptoje se i mungonte patriarkalizmi në sjellke (që në distancë dukej ndryshe); ishte i pakrahasueshëm për humorin, i paarritshëm për zgjidhjet praktike të situatave të vështira; ishte stoik në krenarinë e tij si fteriot dhe i Dushaj. Një patriark pozitiv në familje, gjë që kuptohej nga adhurimi i fëmijëve dhe i Xhane Mates (Dusha).

            Në Ministrinë e Punëve të Brendshme, ku ai punoi gjatë tërë kohës kujtohet, përveç aftësive të tij, edhe si një person që amortizonte goditjet ndaj njerëzve në nevojë, që nuk dihet se kujt mund ti ketë sjellë andralla.

            Unë kam qenë veçanërisht krenar që u përpoqa që të lë diçka si ai, nga jeta ime në atë dikaster.

            Çdo fis në Fterrë ka simbolet e veta dhe nuk besoj se do të merret mungesë modestie që në këtë rast të nënvizoj e të nënvizoj vlerat e këtij njeriu. Për një fshat të vogël numerikisht, por të madh për nga bijtë që lindi, si Fterra, neve na duhet të ngremë lart personalitetet që kemi. Se ai realisht ishte personalitet. Në qoftë se do zhvendoseshim në kohë, në atë kohë kur punuan prindërit tanë, të cilët nuk komunikonin me e mail e internet, duhet të bëjmë vlerësimet tona për atë çka bënë e jo për atë që nuk mund të arrinin dot të bënin.

            Mund të flisja shumë për Xhaxhain tonë të mirë e të respektuar, por e ndjej realisht si teprim t’i përsërit këtij auditori fteriotësh e miqsh, ca gjëra, të cilat sigurisht i dinë po kaq mirë sa edhe unë.

            Në vend të mbylljes: Ruaj një kujtim të një sjellje konstante të babait tim: Sa herë që flitej për Mehmetin atë e përshkonte një buzëqeshje, të cilën e shoqëronte me dyfjalëshin: “Është burrë”. Nuk dëgjuam kurrë një vërejtje apo pakënaqësi të vetme nga goja e tij.

                                                                                     Fatmir DUSHA

Tiranë, 7 janar 2006

Tirana, ALBANIA