M E Ē A N I
Tregim
Ka njerėz
qė tė kalojnė para syve njė jetė tė tėrė, si njė hije. Ata ikin pa u ndier, pa lėnė gjurmė, pa lėnė miq e pasardhės
,madje pa bėrė gjera qė tė kujtohen…Tė tillė njerėz , edhe nėse pėrcillen me bujė pėr nė botėn e panjohur, pas
ca kohėsh harrohen nga tė gjithė, sikur tė mos kenė ekzistuar kurrė.
Njerėz
si Meēani vijnė rrallė nė kėtė botė dhe kur ikin mbeten gjatė nė kujtesė.
Ai ishte
disa vjet mė i madh se ne, por entuziazmi me tė cilin i merrte gjėrat dhe dėshira pėr tė luajtur me ne tė vegjlit, e bėnin
njė fėmijė tė pėrjetshėm. Tani jam duke sjellur ndėr mend sytė e tij tė kaltėr, me atė ndriēim tė ngrohtė ngjyrėqielli.
Prindėrit
i kishin vdekur prej kohėsh, e kishin lėnė jetim qė nė moshė tė vogėl, atė dhe tė motrėn, Peshon.
Peshua
, qysh nė moshėn 15 vjeē, u martua me njė ndihmėsmjek, djalin e madh tė hallė Hazbos, tė cilėn nuk e pata njohur.Pas
martesės sė motrės Meēani mbeti vetėm, duke i kaluar ditėt aty, nė hauret e vjetra tė Shkurtajve. Mirėpo as ikja e motrės
dhe as skamja nuk i shtuan dot asnjė brengė nė sytė e tij ngjyrė kristali dhe nuk ia hoqėn dot as atė ndriēim
fėminor. Kur mbėrriti nė moshėn qė duhej tė vinte brisk nė faqe, tė gjithė e kuptuan se ai nuk do tė bėhej kurrė burrė. …Mė
tepėr nga tė gjithė ky fakt shqetėsoi motrėn e tij . Tani dera e tyre nuk kishte asnjė mundėsi pėr tė pasur
trashėgimtarė. Por Meēani, sikur tė mos i kishte ndodhur asgjė, me njė entuziazėm jashtėkohor, i sfidonte tė gjithė.
Ecte rrugėve tė fshatit duke i pėrshėndetur tė gjithė i pari, me atė ngazėllimin e tij tė veēantė, ndonėse tė
gjithė e dinin se ai gjallonte "prej mėshirės sė sė tė pamėshirshmėve ", njerėzve qė besonin zotin.
Pėr tė
kujdeseshin gratė e fshatit, me ushqime e ndėrresa. Nė kompensim, ai u bėnte ndonjė punė: shkonte nė pyll pėr
tė prerė dru, thurrte gardhin e nomeve pėr bagėtinė, rregullonte varret, u siguronte hejė dhive , ndreqte ndonjė
mur tė rrėzuar… ose, mė e madhja, shkonte ca ditė me dhi, pėr tė zėvendėsuar ndonjė ēoban i cili kishte nevojė tė jetonte
disa ditė pranė familjes.…
- Meēan..Do
tė shkosh tė na mbledhėsh hejė pėr bagėti.
- “Faleminderit!”
- Pėrse
thua ti faleminderit, nė vend qė tė tė falėnderojmė ne ty?
- Qysh
mos tė them faleminderit?- Ju mė mbani me bukė…
Ndodhte
qė mushka jonė nuk kthehej nė mbrėmje. Ne ishim tre fėmijė, mė i madhi prej nesh ishte dhjetė vjeē dhe kishim
frikė tė dilnim natėn.
- Meēan!
- i lutej nėna.- Do tė shkosh tė kėrkosh mushkėn …E ke, o nė Shesheza, o nė Gomareza, o nė Bėrda…
– Ku e dėrgon tani natėn?
- Pusho
ti..Vetėm Meēani mund ta gjejė se ku kullot ajo tani…
Nėnės
sime nuk ia prishte kurrė. Pas dy-tre orėsh, kur tė kishte pllakosur plotėsisht errėsira, ne dėgjonim zėrin tij
tė hollė: “Merreni se ua solla… e gjeta nė Gomareza…”
Shėrbimet i shpėrbleheshin nė natyrė. Nėna ime herė do t’i jepte njė kapotė tė paveshur tė babait, herė
njė palė pantallona , po nga tė babait, herė tė tjera i jepte miell , vaj ulliri , djathė, vargje me fiq e ē’t’i
ndodhej nė shtėpi. Ndonjėherė i lutej tė ulej nė sofėr me ne fėmijėt: “Ke ngrėnė, Meēan?” “Kam ngrėnė,
si s’kam ngrėnė…” – thoshte dhe ikte i frikėsuar se mos e ulnin tė hante me zor. Mirėpo nėna
ia dinte huqet, dhe si ta ulte nė sofėr pa e ofenduar.
“E
di qė ke ngrėnė, - i thoshte,- por, ulu se nuk mė hanė fėmijėt pa ty .” “Aa..Po qe kėshtu, mirė,”
dhe ulej pranė meje duke bėrtitur. “Hajde! Haje pėrsheshin se e hėngra unė…” Zėrin e hollė e ngrinte
kastile pėr tė mė trembur. ”Bėj sikur ha qė tė hajė dhe Meēani,-mė thoshte nėna, duke bėrė kėshtu njė lojė tė dyfishtė.
- Ka uri i ziu, por nuk e bėn veten”. Dhe unė bėja sikur nuk mė hahej…”Fute lugėn nė gojė!”- bėrtiste
ai , pa kuptuar pse ne gajaseshim nga klithma e tij.
Edhe gratė e tjera tė fshatit nuk e linin pa e shpėrblyer pėr shėrbimet
e tija me ē’tė kishin nė shtėpitė e tyre tė varfra.
Shumė
prej burrave tė fshatit punonin nė qytet, kėshtu, pėr Meēanin, kishte punė sa tė duash..
”Do
tė vish nesėr me ne nė Galisht…,-i thoshin gratė.- Do tė rrimė atje dy-tri ditė. Do korrim grurin , pastaj do ta shijmė…do
ta mbedhim nė thasė, do ta ngarkojmė, ca me mushka e ca nė krahė dhe do ta zbresim poshtė…Me njė fjalė kemi punė. ”
-“
Peqe!”- pėrgjigjej Meēani. Ditėt e tjera ai do tė ngjitej nė arat e Galishtit sė bashku me gratė dhe ne fėmijėt,
qė shkonim pas tyre ngaqė na pėlqente jeta nė mal. Gjatė ditės Meēani bėhej ujė nė djersė. Punonte si njė kafshė
e gėzuar. Nuk e kuptoje dot nė e bėnte pėr t’u hyrė nė zemėr grave apo ngaqė puna i jepte vėrtet kėnaqėsi? Nė mbrėmje
flinte me ne, nė njė shtrat druri shtruar me kashtė, ngritur mbi degėt e gorricės. “Kush do tė na tregojė njė pėrrallė?”
Ndonse ishte gjashtė-shtatė vjet mė i madh se ne, vetė nuk mbante mend asgjė. Pėrrallat ia tregonim ne, dhe ai nuk mėrzitej
sė dėgjuari, duke qeshur me zė tė lartė si njė fėmijė i lumtur. Shpesh na linte pa gjumė: “Edhe njė…edhe njė…”,
- thėrriste dhe ndiente kėnaqėsi edhe sikur tė njejtėn gjė t’ia pėrsėritnim dhjetra herė.
Ndėrsa
ne rriteshim, ai mbetej nė tė njėjtėn moshė. Atėherė nuk mund ta kuptonim dot arsyen pėrse ai njeri i shkurtėr, me shpatulla
tė gjera e gjithė muskuj, kishte mbetur pėrjetėsisht nė moshėn 10 vjeē?
(vijon
nga f.10)
Njė ditė
prej ditėsh, Meēanin e pamė me njė ēantė postieri nė krah. Kryetari i kėshillit kėrkonte njė njeri tė papėrtuar
dhe tė shkathėt pėr tė shpėrndarė postėn dhe gazetat e ditės nga qendra e lokalitetit nėpėr fshatrat e tjera.
Puna
ishte e vėshtirė, se i duhej tė bėnte ēdo ditė rreth shumė kilometra nė kėmbė.
-Njeri
mė tė pėrshtatshėm se Meēanin s’ke pėr tė gjetur,- i thanė.”
-Dakord,-kishte
thėnė ai.-Lajmėrojeni tė vijė dhe tė fillojė punėn qė nesėr.
Meēani
e priti me gėzim tė madh detyrėn e re.Pėr tė fjetur i caktuan njė haur tė mbetur bosh pas prishjes sė kooperativės, aty, poshtė
zyrave tė kryesisė.
I gatshėm
dhe i papėrtuar, ēdo mėngjes ai merrte gazetat dhe letrat dhe nisej fluturim , fillimisht pėr nė fshatin e tij
tė lindjes, pastaj pėr nė Ēorraj, i binte shpatit e shpatit tė malit Harapa, zbriste nė luginė…dhe
dilte pėrsėri nė lumė tė Borshe. Mbrėmja e zinte nė Borsh.
Dimėr
e verė, nė shi apo nė erė, nė ditė tė nxehta apo nė ditė me dėborė, ai bėnte tė njėjtėn gjė. Fshatarėt qė lėviznin me
mushka nėpėr rrugėt e komunės e kishėn bėrė mikun e tyre tė pėrditshėm. Edhe shtėpive tė vetmuara, midis fshatrave, u kishte
ardhur rasti pėr shėrbime tė veēanta. ”Meēan, - i thoshin,- meqė shkon nė Ēorraj , ēoje edhe kėtė trastė
nė Kopalaj!- ..Meēan…Kur tė shkosh nė Fterrė duku nga Korkutajt, do tė marrėsh njė thes me patate …”
Dhe ai nuk thoshte kurrė jo.
Erdhi
koha e lėvizjeve demokratike. Shumė nga djemtė e fshatit morėn rrugėt e kurbetit. Meēanit iu shtua puna. Duke udhėtuar ēdo
ditė nga fshati nė fshat ai ngarkohej me letra, gazeta e porosira dhe ngarkesa tė ndryshme. Kishte njė kėnaqėsi tė veēantė
qė, ndėrsa ecte rrugėve dhe monopateve, tė dėgjonte mėngjeseve zėrin e zogjve. Kjo gjė e gėzonte pa masė, pasi ishte nė harmoni
me gjendjen e vet shpirtėrore. I lodhur ulej nėn hijen e ndonjė burimi, freskohej pak, pastaj niste rrugėn pėrsėri. Kohėt
e fundit kishte nisur njė avaz tjetėr. Kur kalonte rrugėve i vetmuar, kėndonte. Kėtė zakon e kishte nisur qysh kur ai
kishte filluar tė shpėrndante edhe lekė. Emigrantėt i sillnin paratė gjer nė qendėr dhe Meēanit i takonte barra mė e vėshtirė:
t’i ēonte ato nėpėr familjet qė i prisnin me padurim.
E kishin
kėshilluar disa herė qė tė kishte tepėr kujdes, pasi kohėt e fundit nėpėr rrugė lėviznin njerėz tė panjohur dhe tė dyshimtė
dhe.., po tė dinin qė Meēani sė bashku me gazetat dhe postėn ēonte edhe lekė…Mirėpo ai nuk u jepte rėndėsi kėtyre
fjalėve, pasi nuk kishte frikė nga njerėzit e kėtyre fshatrave, ishte bėrė si tė thuash njeriu i tė gjitha shtėpive. Kush
do tė guxonte tė vinte dorė mbi tė?
Meēani
ishte bėrė njeriu postė pėr gjithė komunėn. Gratė e fshatit tė vogėl Krizė, sa dėgjonin zėrin e tij , dilnin nė xhade dhe
e prisnin me njė gotė dhallė. “Do tė kthehesh tė hash diēka ? …” Jo. Jo. se kam shumė punė,”-pėrgjigjej
ai me seriozitet prej zyrtari tė rėndėsishėm.-“Atėherė, na, merri kėto me vete.” Shpesh ato ia bėnin mėngjezin
gati, tė mbėshtjellė.
Kohėt
e fundit ai sikur kishte filluar tė mos i refuzonte mė gjėrat qė i jepnin.
Kur
i premtonte koha, hynte nėpėr familje, pa teklif, dhe shtrohej si nė shtėpinė e tij. Pėr tė ishin hapur qindra porta
tė thjeshta fshatare. Edhe qentė e sertė tė staneve, qė zakonisht i mbanin gjatė gjithė kohės tė lidhur nė zinxhirė,
sa nuhasnin erėn e Meēanit pushonin sė lehuri.
Ishte
njė ditė dimri me erėra tė forta kur u dha lajmi i vrasjes sė Meēanit .
E kishin
qėlluar nė kokė me diēka tė fortė , tek burimi i vogėl poshtė krizės, nėnė rrepet e denduara. Lajmin e dha
njė fshatar qė kaloi atė mėngjes andej dhe e kishte gjetur me kokė nė ujė. Kishte njė tė ēarė goxha tė madhe nė kokė. Fshatari
qė e pa e ngriti dhe e hodhi trupin e tij tė pajetė mbi mushkė dhe e solli qė atė mėngjes para zyrave tė Komunės.
Lajmi
i vrasjes u pėrhap me shpejtėsi nė tė gjitha fshatrat pėrreth: “Kanė vrarė Meēanin!…Kur ? …Po pėrse?…Kujt
i bėri dėm fakiri?
Pra fjalėt
qė “rrugėve kishin filluar tė lėviznin njerėz tė dyshimtė” kishin qenė tė vėrteta.Vrasėsi nuk e kishte prekur
fare ēantėn e postierit. Ndoshta pas njė kundėrshtimi tė tij ai e kishte qėlluar nė kokė me diēka tė fortė…-”Vrasėsi
nuk mund tė jetė nga anėt tona…”- thoshin tė gjithė. -“ Kush do ta vriste Meēanin? Veē ndonjė dorė e huaj,
qė e marrtė mortja, e marrtė!”
Edhe
kryetari i komunės, qė e donte me shpirt, u prek shumė.
-Varrimin
do t’ia bėjė komuna, -tha ai.-Do t’i bėjmė njė varrim madhėshtor, qė tė mbahet mend nė histori.
Porositi
edhe kryepleqtė e fshatrave tė tjera qė tė vinin tė gjithė nė varrimin e Meēanit, nga 10 vetė pėr ēdo fshat. Atė ditė
u porositėn nė Sarandė edhe 15 kurora, me fjalėt “Pėr djalin tonė tė dashur, Meēan…’’ Tė nesėrmen,
qė nė orėt e para tė mėngjezit , sheshi para zyrave tė komunės ishte mbushur nga qindra e qindra fshatarė tė ardhur
nga fshatrat pėrreth. Tė tjerė vazhdonin tė vinin, nga Fterra, Ēorraj, Qeparoi, Piqerrasi…Pak mė vonė u duk njė autobus
i kuq, i cili ndaloi nė Ixuar tė Borshit dhe andej zbritėn rreth 30 vetė. Vinin nga Saranda. Sa kishin marrė vesh vrasjen
e Meēanit vendosėn tė merrnin pjesė nė varrimin e tij. “Ē’bėhet kėshtu , jahu?!- u habit kryetari
i komunės, kur pa atė mizėri njerėzish qė vėrtiteshin tek sheshi, para lokalit. Tė tjerė vinin mė kėmbė nga Fterra.
Shumė vetura dhe furgonė tė parkuar nė mėnyrė tė ērregullt kishin bllokuar rrugėn nacionale, ndaj u dha urdhri qė ato
t’i parkonin pėrkohėsisht nė rrugėn e Fterrės, ndėrsa mushkat dhe kuajt t’i zbrisnin nėn rrugė, nė
afėrsi tė ish-shkollės sė mesme bujqėsore.
Pas pak
karvani i gjatė u lėkund duke marrė rrugėn e varrezave. Arkivolin me trupin e tij e ngritėn ca djem trupfortė. Karvani i
madh dhe i paparė ndonjėherė nė ato anė, lėvizi nė heshtje zie. Nė sytė e tė gjithėve ndihej dėshpėrimi.
-More..edhe
udhėheqės tė ishte ky Meēani, nuk do tė mblidheshin kaq shumė ?! - pėshpėriti dikush nėn zė - Udhėheqės qe?! Mirė e the...-Udhė…
heqės, ishte i gjori, tėrė jetėn udhėve u rropat…dhe pėr ēfarė?”
.Ceremonia
mortore nisi me fjalimet e rastit dhe mbaroi me kurorat e vendosura mbi kapicėn e dheut tė shkrifėt. Tė tjerat
janė heshtje.
Edhe
pėr presidentėt e shteteve tė mėdha, edhe pėr miliarderėt , edhe pėr shkrimtarėt dhe profetėt …Edhe pėr shkencėtarėt
dhe heronjtė.Tė tjerat janė heshtje.
(Marrė
nga libri “Vizitor nė parajsė” e shkrimtarit Sulejman Mato)
Nr.
43 – shkurt 2005