Lule more trima, që ratë për Atdhe,...

            Aktualisht, kemi mbi 60 vjet që jetojmë në kushte paqësore. Shenjat e deritanishme tregojnë se kryepolitikanëve të Botës u kanë ardhur mend per të ndërtuar një rend të ri botëror, një rend paqësor të qëndrueshëm. Kjo është ëndërr e gjithë njerëzimit. Edhe politika e globalizimit të Botës po i shërben kësaj dëshire dhe nevoje të vetë njerëzimit..

Kjo është dëshira dhe e të gjithë fteriotëve tanë. Madje do thënë, se fterjotët historikisht kanë qenë njerëz  paqësor, njerëz që nuk  kanë ndezur konfliktin me askënd. Përkundrazi, “benzinës” dhe në momente të vështira, i kanë hedhur “ujë” për ta shuar. Kështu kanë vepruar dhe në marrëdhënie me njeri-tjetrin,  dhe në marrëdhënie me të tjerët, kudo ku kanë jetuar e kudo ku kanë punuar. Kjo është psikologjia jonë, psikologjia e dashurisë për dije, për paqe e punë, psikologjia e mirësisë.

1.

Tregojnë. Xha Çallua që ishte dhe kryetar këshilli gjatë viteve të Luftën Antifashiste Nçl., kur e pyesnin se nga kalonin partizanët, ai u thoshte: “ këtej !”, duke u dhënë drejtim të kundërt, nga ku ata kishin kaluar.  Dhe vepronte kështu se nuk donte, që brenda fshatit Fterrë, të përplaseshin e të bëhej luftë midis tyre..

2.

Xha Shaqo Mita, që tashmë është dëshmor i Luftës Antifashiste Nçl., kur gjermano-ballistët i kërkuan drejtimin se nga kishin shkuar partizanët, ai u tregoi dhe i nisi për në rrugën që të çonte nga Lumi me drejtim për në Çorraj dhe jo nga rruga që ata kishin kaluar me të vërtetë. 

3.

Ishin vitet ’50-të. Burra dhe të rinj punonin për të mirëmbajtur xhadenë e Fterrës te përroi i Xhindeve.

Ndodhi që një dite, kur po punonin, kaloi aty afër një gjarpër për në folenë  e tij. Të rinjtë iu vërsulën për ta vrarë. Xha Sulua, që gjithashtu punonte në xhade, u foli: Ç’kini, o djemo? Edhe atë e ka jaradisur Zoti. Ai po vete në punën e tij. Po t’ju ngacmojë, ahere mbrojuni.

Por kur të tjerët u kanë rënë në qafë, atëherë dhe ne fterjotët kanë ngritur krye, duke u bashkuar me luftën për liri e pavarësi. Madje, është për t’u theksuar se dhe kur dikush na ka rënë në qafë në punën e në hallin tonë, apo në dinjitetin tonë, fterjotët me trimëri, me edukatë e me mençuri, si të ketë qenë rasti, kanë ditur të japin përgjigjen e merituar cilitdo që ka dashur të ndezë luftë, apo të bëjë sherr e dava. 

E tillë është dhe historia e fteriotëve, e cila është e shkruar dhe e kënduar. Ne e njohim atë, që nga koha e Tanzimatit. Kënga ia thotë: Kush e ndezi gurgulenë,/ Kuç, Kallarat e Bolenë,/ Me një Mulla Lazo Fterrë, ?

Dhe, në 30-40 vjet më vonë, 1878, kur : Në Lëkurës doli greku,/ Në Sarandë u zu dyfeku,/ .... Islam Fterra armë larë,/ U vra në uxhum të parë,.../...

Mbështetje të plotë pati në Fterrë Shpallja e Pavarësisë  më 1912. Madje, njerëzit e ditur të Fterrës, konkretisht Hasan Hizmo kishte sjellë, që më 1905, abetaren e gjuhës shqipe, të cilën fterjotët nisën ta lexonin me ëndje për herë të parë në historinë e tyre. 

Edhe në vitet e luftës së Parë Botërore, në luftë për liri e pavarësi, u vranë për Fterrën 5 fteriotë.

Edhe në Luftën e  Vlorës shkoi çeta e Fterrës me 48 burra e djem, me komandantin e tyre, O Xhafer Shehu me nam,/ me mendje si evropian,/ kërkon liri  për vatan,...

Mbështetje totale i dha Fterra e fteriotët Luftën Antifashiste Nçl. në vitet 1939 –1944, duke derdhur dhe gjakun e 6 bijve fteriotë. Lufta për liri e demokraci na mori Hiqmet Dushën me vlerë. Na mori : dy vëllezër në një derë, Fuat e Turhan Mato. Na mori  Osman  Memin e bukur. Na mori Azem Çelin trim. Na mori dhe xha Shaqon e mençur, që na la dhe vargjet perlë:

 Partizani në qoshe, / Të plasën sitë e s’e pe,/...

*   *   *

Dhe nuk na mori vetëm këta. Në këtë luftë u vranë e mbetën viktima të pushtimit nazifashist 4 fteriotë të çmuar. Shkaktoi gjëmë  vrasja e Mato Dusha me predhën e hedhur prej fashistëve italianë nga Himara, pranë shtëpisë së tij, në Qafën e Lleshe, më 1940. U vra padrejtësisht dhe u konsiderua viktimë, intelektuali i orëve të para, Nimet Mita, i shquar dhe si organizator për veprimtarinë e tij atdhetare e liridashëse në Mesaplik e në Vlorë, i çmuar dhe i vlerësuar nga Hysni Kapo, që në vitet e Luftës Antifashiste Nçl. Viktime ngeli dhe Havaja, Nëna e Kajtaz Dhulit, megjithëse u bënë përpjekje për ta bërë dëshmore. Është konsideruar viktimë dhe vrasja e djalit të vetëm të Fejzo Zhupës, Muhos trim.

            Janë për t’u  kujtuar e nderuar edhe viktimat e kësaj lufte, si Lano Mërkuri, vëllai i Abedin Mërkurit, dhe Eqrem Zani, djali i Neim Zanit, në moshën 12 vjeçare, që i hëngri bomba e luftës italo-greke.

             Ja të gjithë këta që, në ditën e dëshmorëve, në ditën e të rënëve për lirinë e Atdheut, gjejmë rastin t’i kujtojmë dhe t’i nderojmë me respekt, si fteriotë  qe u mori jetën lufta për lirinë e pavarësinë e Shqipërisë.

            Respekt, nderim e mirënjohje në breza me radhë, të gjithë të rënëve për liri e për Atdhe ! 

Nr.49 – prill 2006