LULI - PËRHERË BUZËGAZ, KURDOHERË KRIJUES…

Një jetë të tërë, nga fëmijëria deri sot në moshën e thyer e kam njohur nga afër Lulin, siç e thërresin shpesh Bardhyl Xhamën. Në mëndje më është fiksuar fytyra e tij e dashur, buzagaze. Gjithmonë e përfytyroj midis shokësh e miqsh dashamirës  e me humor. Luli  ka shumë shokë e miq, di t'I nderojë, prandaj dhe ata e duan dhe e respektojnë çiltërsisht. Por mbi të gjitha ai di të krijojë një atmosferë gazmore me shokët, me fjalën e tij të mënçur, me humorin e këndshëm, me kulturën e gjerë dhe shpirtbardhësinë.  Ajo që më ka bërë më shumë përshtypje dhe që më shtyu të shkruaj dy radhë për të është një fakt tjetër. Luli kurdoherë dhe në çdo rast  ka qenë sa i dalluar, dhe i  talentuar , shumë i zoti  në mësime  dhe aftësi të shumta të tjera.

            Gjatë shkollës fillore ai tërhiqte vëmendjen e mësuesit dhe të shokëve jo vetëm si një nxënës i dalluar në klasë,por shquhej  për shkathtësi të veçantë në lodrat. Më ka mahnitur dhe më kujtohen edhe sot disa lodra "magjepëse" që sajonte, si  biseda midis dy shurdhëve, tjetra me gjelat, ose ajo kur fuste gjembin në një qoshe të shkollës, e fshihte midis gishtave, pastaj tërhiqte turmën e nxënësve pas, ta shihnin si e nxori në anën tjetër të ndërtesës. Të tilla lodra, veç atyre të zakonshmeve, si zjarrçI, topimesazi etj, ai organizonte shpesh. Për humor po shtoj se edhe me llastiqe ai shquhej dhe unë e kisha zili se ai kishte vrarë edhe cirko, që ishin aq dinake. Shumë nga ne të tjerët arrinim deri te mëllenjat e ndonjë grifshë.

Në shkollën shtatëvjeçare në Gjirokastër ishim përsëri bashkë, por ai një klasë më lartë. Mbaj mënd se shpesh emri i tij ishte në tabelën e nderit dhe ndër të parët, që i jepej fleta e nderit. Që ishte me të gjitha notat shumë të mira, as që bëhej fjalë.  Dhe nuk ishte e lehtë të ishe i pari ose ndër të parët në klasën e tij, se kishte disa nxënës gjirokastritë shumë të zotë.

Në gjimnaz shpërthyen me tërë gjallëri aftësitë e Lulit, në mësime dhe në shumë veprimtari jashtëshkollore. Që ishte nxënësi më i mirë i klasës  kuptohet po të tregoj se fill pasi mbaroi maturën, ai u emrua pedagog po në atë gjimnaz. Dhe pedagogët hijerëndë që kishin mbaruar universitetet në Paris, Athinë, Romë e pranuan me respekt të ulej në një tavolinë me ta. Dhe unë pata fatin të jem nxënës i tij. Bardhyli jepte matematikë në klasat e tjera dhe metodikë vizatimi në klasën tonë të maturës. Ç'I lidhte matematikën dhe vizatimin, që i jepte një pedagog? I lidhte talenti dhe aftësia e Lulit. Por nuk shkëlqeu vetëm në mësime në gjimnaz. Ai ndiqte rrethin letrar dhe atje mori shtysat si shkrimtar i njohur i sotshëm, në letërsinë për fëmijë. Ai sot është nga shkrimtarët më të njohur të kësaj letërsie. Unë diçka kam shkruar për një libër të tij, por si kritik letrar i ngelem borxhli. Luli luante në teatrin e shkollës dhe pati një shkëlqim të veçantë si sportist. Në Baçe të Teqesë si voleibollist e duartrokitëm shpesh me entusiazmin e tifozëve. Dhe këtu shkëlqente midis lojtarëve të tjerë të zotë si Ndrico dhe Hashorva. Një djali të tilë plot virtyte e hire iu bënë "jashik" e admirues vajza edhe të klasës sime. Ndonjera edhe ma pat shprehur simpatinë që ushqente. Por shpirtin e Lulit e kishin bërë për vete vyrtytet e një vajze fisnike  të Delvinës që iu bë shoqe jete, Feraseti.

Më vonë, si  drejtor i gjimnazit të Sarandës. Dhe kjo shkollë shpejt tërhoqi vëmendjen për rezultatet dhe talentet që përgatiti. Dikur ne shkruanim se shkolla është pasqyrë e drejtorit. Dhe rasti i këtij gjimnazi e provon këtë. Që nga Saranda e më vonë në gazetën "Mësuesi" ai u shqua përsëri si gazetar i talentuar. Mbaj mend një herë, kur punoja në gazetën ,"Mësuesi' dhe Luli ishte ende në Sarandë, sekretari i kolegjumit, një ndër gazetarët më të talentuar të kohës, solli një artikull dhe shtoi: "Këtë shkrim po e çoj direkt në shtypshkronjë, s'ka nevojë për redaktim, e ka shkruar Bardhyli. " Të fitoje besimin e atij gazetari qe një sukses i veçantë. Unë kam ndjerë përherë kënaqësi dhe krenari që Fterra jonë ka nxjerrë djem si Luli ynë i dashur. Ai përherë është krijues, veprues. Dhe andej në Amerikë shkruan poezi të bukura humoristike, gjuan peshk në Oqean, si Heminguej,( Kam përshtypjen se  ishte lindur për përmasa oqeani) na dërgon përshëndetje të përmallshme. Dhe ne, me dashuri e mall,  i urojmë gjithë të mirat.

                                                                                         Jakup MATO

Nr.31 – dhjetor 2002

MATERIALE TE 70-VJETORIT TE LINDJES

Nga  Limos  Dizdari

BARDHYLI  S’JETON DOT, PA LETËRSI E PA MIQ

Më vjen shumë mirë që Lidhja e Shkrimtarëve dhe Artistëve, Shoqata Mbarëkombetare e Shkrimtarëve për Fëmijë e të Rinj dhe Kominiteti fteriot, para të cilit, më duket se nuk dalim dot, jemi mbledhur  për të nderuar mikun tone, Bardhyl Xhama. Ka shumë arsye që vijmë këtu. Ne të gjithë nga fëmijëria jonë, që e kujtojmë me mall,  kemi gëzime, kemi brenga, kemi dashuri, që ca i realizuam, ca besojmë t’i realizojmë e ca do të mbeten pa realizuar.

Gjënë më të bukur për fëmijtë e bëjnë shkrimtarët për fëmijë me librat e tyre. Nuk janë shumë të mëdhenj, që të trondisin dheun kur kalojnë, si ca shkrimtarë të rëndë, por janë përherë prezent…dhe hyjnë në zemrën tonë, në gjakun tonë, ashtu të përzemërt, duke mbartur me vete kujtimet e fëmijërisë. Bardhyli ka hedhur në libra shumë ngjarje e mbresa të fëmijërise e për fëmijërinë, për t’i shijuar tani fëmijët tanë, nipërit e mbesat.

Ne jemi shumë të gëzuar që, valixhja, rafti apo biblioteka, janë të mbushura dhe me librat e Bardhyl Xhamës, që është një kontribut në kulturën tonë kombëtare.

Në emër të shkrimtarëve, e të kompozitorëve, i uroj një jetë të gëzuar,i uroj krijimtari të vazhdueshme, sepse Bardhyli  s’mund të jetojë pa letërsi dhe pa miqtë e të dashurit e tij

Nr.34 – qershor 2003

I MADHI DRITËRO AGOLLI URON BARDHYLIN,

PO DHE KOMUNITETIN FTERIOT

Unë kam kënaqësi të madhe sot që të përshëndes e t’i shtrëngoj dorën shokut tim të rinisë së hershme të shkollës së mesme të Gjirokastrës. Bardhyli që në atë kohë ka qenë një nga njerëzit që binte në sy, si një nxënës me të gjitha kërkesat për të dalë i shkëlqyer, siç doli. Po Bardhyli ishte dhe njeri artist në pamje e në punë. Ka qenë e mbetet simpatik. Atëhere, do të thosha unë,  vajzat e gjimnazit e të qytetit, e kishin mendjen te Bardhyli. Bardhyli ishte artist i vërtetë edhe sepse merrte pjesë në të vetmin teatër qe ishte atëhere në qytet, teatri i shkollës së mesme. Bardhyli merrte pjesë në grupin teatral, ku luaja  dhe unë. Nuk isha i shquar, po lozja në rolet gjysmëkomikë. Më kujtohet që kemi lojtur komedine e Çajupit "Pas vdekjes" e të tjera. Bardhyli dhe Gaqo Veshi  shquheshin.

Që atëhere botonte, bënte pjesë në rrethin letrar tonin. Më vonë ai u bë një arsimtar dhe drejtor i dalluar.  Puna e tij eci paralel në tri fusha: në fushën e pedagogjisë, e të publicistikës pedagogjike dhe të krijimtarisë së letërsisë për fëmijë.Dhe të tria këto fusha i ka me vlera të larta.  Është shquar jo vetëm si mësues, që jepte mësim bukur, por dhe si organizator i arsimit, me mendime të drejta pedagogjike. Prandaj, është shquar dhe në publicistikën pedagogjike, po dhe në anën sociale të jetës e të kulturës.

Por Bardhyli ka dhënë një kontribut të shquar në lëmin e letërsisë për fëmijë, që nga libri i parë "Përrallat e detit" e deri te "Djali me tre brirë" i vitit 2002. Me librat e tij ka luajtur një rol të rëndësishëm në ndezjen e fantazisë së fëmijëve për animizimin e sendeve, që t’i bëjë sendet e kafshet "të flasin", të nxjerrë në dukje veprimin, që u pëlqen tepër fëmijëve. "Përrallat e detit" kanë lindur, siç e tha Skënderi, edhe nga eksperienca e tij, ka qenë zhytës i shkëlqyer e notar shumë i mirë dhe jo vetëm se ka lindur e është rritur në bregdet, por është vetë person i tillë.

Urime Bardhylit, po dhe Komunitetit fteriot!

Nr.34 – qershor 2003

Nga Luan Memushi

GJITHË LABËRIA VLERËSON DHE RESPEKTON

KONTRIBUTIN INTELEKTUAL TË FTERIOTËVE

Unë jam këtu në funksion të detyrës për të nderuar një nga figurat e shquara të arsimit shqiptar, zotin Bardhyl Xhama.

Unë jam këtu për të treguar kontributin në fushën e arsimit të familjes Xhama, sepse ajo është familje që është përfaqësuar në fushën e arsimit, jo vetëm nga zoti Bardhyl, por dhe nga pjesëtarë të tjerë të familjes së tij, madje është i njohur Babai i tij, Lame Xhama, “Mësues i popullit”..

Unë jam këtu për të vlerësuar vetë Bardhylin, si mësues, si drejtues shkolle, si drejtues në seksionin e arsimit, në kabinetin pedagogjik, në strukturat botuese, deri në Shtëpinë Botuese të Librit Shkollor, në Institutin e Stdudimeve Pedagogjike dhe si punonjës i shquar i Ministrisë së Arsimit, të atyre viteve, në fushën e gazetarisë pedagogjike.

Unë jam këtu si një bashkëudhëtar në fushën e arsimit për të treguar dhe vlerësimet e larta që i janë bërë Bardhylit si "Mësues i Merituar", në përvjetorin e njëqindtë të shkollës së parë shqipe të Korçës.

Jam këtu për të vlerësuar. jo vetëm Bardhylin, por gjithë kontributin e fteriotëve, që, me thënë të drejtën, në aspektin intelektual, gjithë krahina e Labërisë i vlerëson dhe i respekton. Jam këtu dhe  si bir i Labërisë dhe me funksionin e Ministrit,  për të vlerësuar, përmes Bardhylit, gjithë kontributet e gjithë arsimtarëve, veçanërisht ata që janë të spikatur si Bardhyli.

Nr.34 – qershor 2003

TRE ARSYET E FATMIR TOÇIT

Përfitoj nga rasti, që t’i bëj një urim publik Bardhylit, me rastin e 70-vjetorit të lindjes. Arsyet e mia  janë: e para, se te ne janë botuar disa nga librat e fundit të Bardhyl Xhamës, disa nga librat më të suksesshëm dhe më të shitur. Madje librat e tij kanë patur fatin të ribotohen disa herë, gjë që ndodh rrallë me autorët shqiptarë në këtë periudhë.

E dyta, në luginën tonë jemi afër, jemi shumë komshi. Bile, shtëpitë e fisit tim, janë midis Kuçit e Fterrës. Dhe unë, nuk di, nga njëherë, jam nga Kuçi apo nga Fterra. Kur bëhet fjalë për arsim e dituri, them se, miqtë i kam fteriotë.

Shkenca thotë se nuk janë ndonjë gjë e madhe 70 vjet në jetën e një njeriu. Dhe këtë e shohim edhe te Bardhyli, në konstruktin e tij. Por, mbi të gjitha, Bardhyli është i   suksesshëm dhe një nga njerëzit më miqësorë që kam njohur në marrëdhëniet e punës në fushën e botimeve….Këtë e tregon shumë mirë edhe pjesëmarrja kaq e nderuar dhe kaq e zgjedhur në këtë sallë.

Arsyeja tjetër, që dua ta bëj kompliment, është uniteti i fteriotëve, të cilët, për gjithë krahinën tonë në përgjithësi, japin një shembull tejet me vlerë, kur bëhet fjalë për frymën e bashkëpunimit, për frymën e miqësisë, për frymën e bashkimit…Kjo duket dhe në këtë organizim për të festuar 70-vjetorin e lindjes së mikut tonë, Bardhyl Xhama, gjë që lidhet edhe me një faktor të rëndësishëm, traditën shekullore arsimdashëse të Fterrës, që ka nxjerrë hoxhallarë dhe shumë mësues.

Nr.34 – qershor 2003

GAZETARI QË RUHET NË MEMORIEN E MËSUESISË

Shkrimet e para i  ka nisur që  në rrethin letrar  të Gjimnazit " Asim  Zeneli" në Gjirokastër. Ka botuar në organe qëndrore, që kur ka qënë në shkollën 7- vjeçare. Profesionin e gazetarit e  ka  nisur në fillim të viteve '60-të. dhe  e ka ushtruar për 14 vjet, si redaktor e si sekretar kolegjiumi në gazetën "Mësuesi", ku ka luajtur rolin e gazetarit profesionist dhe njeriut të mirë, ashtu siç e ka luajtur këtë rol dhe si zv/drejtor në Shtëpinë Botuese të Librit Shkollor dhe si Shef i Sektorit te Gjuhës e Letërsisë në Institutin e Studimeve Pedagogjike për 10 vjet të tjerë.

            Që kur ishte korrespondent i gazetës "Mësuesi"    në Sarandë, Kryeredaktori i mirënjohur, Sofokli Afezolli, në rëvistën "Tribuna e Gazetarit", shkruante: "Në shkrimet e  Bardhyl Xhamës, nuk ka nevojë të vësh dorë". Bardhyli ka shkruar, duke shkuar me penën e tij, në të gjitha qytetet dhe rrethet e Shqipërisë, madje deri në fshatrat më të thella të vendit tonë e deri dhe në Kosovë në vitin 1972 dhe në Turqi në vitin 1980-të. Kjo veprimtari është vlerësuar me dy urdhëra "Naim Frashëri": "Për shkrime me cilësi në lëmin e gazetaris pedagogjike".

Bardhyli ynë, ka qënë gazetar që ka studjuar, gazetar që ka diskutuar dhe gazetar që ka shkruar, duke saktësuar mendimet e idetë e tij, si gazetar e si studjues pedagogjik. Si gazetar, ka shkruar me shpirt të pasur e me mëndje të kthjellët, duke çmuar dhe dashuruar penën, të cilën ia përkushtoi arsimit e kulturës, duke respektuar e përjetuar, dhe problemin, dhe mësuesit e nxënësit, vëndlindjen - Fterrë, vëndrritjen - Sarandë dhe vëndbanimin  - Tiranë.

Bardhyli, si penë me arsye, ka patur ndjeshshmëri e dinjitet profesional, ka patur sy-kritik e aftësi seleksionuese e përgjithësuese, ka ditur të përdorë semantikën e fjalës së shkruar. Gjithashtu, ka ditur: dhe të shkruaj, dhe të redaktojë, duke kryer një veprimtari të çmuar krijuese, duke kapur e trajtuar probleme të rëndësishme për arsimin e për kulturën,për sportin e për probleme sociale, duke përcjellë me mjeshtëri tek lexuesi, mesazhin e  punës  pedagogjike e arsimore.

Bardhyli  ka shkruar në të  gjitha gjinitë e gazetarisë, sepse ka ditur të bëjë lajmin e artikullin, reportazhin e portretin, skicën e tregimin, dhe deri humorin, duke përfituar njëherazi dhe një përvojë krijuese, që më vonë iu bë bazë për të shkruar dhe libra për fëmijë.

Artikujt e Bardhylit kanë qënë nga më të lexueshmit në faqet e gazetës "Mesuesi",apo në revistën pedagogjike, sepse dhe stili i të shkruarit të tij mbetet i pastër e joshës, si kur lavdëronte, dhe kur fshikullonte. Ka ngelë kuptimplote, në ato vite, replika:  - Bardhyl Xhama gazetar, ca kanë frikë, ca kanë llahtar,. me përgjigjen : - Kanë të drejtë çështë e vërteta, një gabim të merr gazeta.

Pra, me veprimtarinë që ka kryer në gazetari, duke botuar mbi 500 artikuj  e 10 studime pedagogjike, kryesisht, në faqet e gazetës "Mësuesi" dhe në Revistën e studimeve pedagogjike, ka ngelur e do të mbetet në memorjen e gazetarisë arsimore e pedagogjike të mësuesisë shqiptare, si një gazetar cilësor, që ka dhënë një kontribut të vyer në lëmin e gazetarisë për arsimin e  kulturën.

Duke përfunduar, dëshiroj t'i uroj Bardhylit tone, jetë sa më gjatë e krijimtari të freskët dhe për gazetën e përdymuajshme "Fterra Jonë", në emër të së cilës, dua t'i dhuroj një degë me tri lule trëndafili të bardhë: një si mësues, një si gazetar, një si shkrimtar, të cilat dëshiroj t’ia jap Ferasetit të Bardhylit, gruas së mirë, që ka mbajtur barrën e jetës së familjes, duke mbështetur gjithë jetën Bardhylin, për t’u bërë Bardhyli – Bardhyl me emër.

                                                                                          Guro   ZENELI

Nr.34 – qershor 2003

BARDHYL XHAMA SI SHKRIMTAR

Bardhyl Xhama ka filluar të shkruaj vjersha e t’i botojë në organet e shtypit qysh në moshë te re. Librin e parë "Përrallat e detit" e botoi në vitin 1975 dhe pas tij novelën "Zhytësit e vegjël të thellësive" e romanin fantastiko-shkencor "Ekspedita e kaltër". Pastaj, Bardhyli "doli" nga deti në "stere" dhe botoi vëllimin me përralla "Zjarrfikësi i pyllit" në vitin l987 dhe novelën përrallë "Tërfili me katër fletë" më 1989.

Për disa vjetë me radhë, në kohën e tranzicionit, vetëm sa grumbulloi lëndë të parë, të cilën e përpunoi me kujdes dhe ja në vitin l996 boton "Pse qau delfini?", vëllim me 50 rrëfenja, në vitin l997 boton romanin "Në kthetrat e Piratit" dhe me radhë, vëllimin me përralla "Lejleku me akullore", vëllimin me 60 rrëfenja "Djaloshi që kapte rrufetë" dhe së fundi përmbledhjen me përralla "Djali me tre brirë" e vitit 2002. Dhe krijimtaria e tij vazhdon e qysh sivjet do të kemi vepra të tjera.

Shumica e veprave kanë fituar çmime kombëtare.  Vitet e fundit ka fituar çmimet "Mitrush Kuteli", "La Fonten", "Tasim Gjokutaj", "Bekim Harxhi etj. Shumica e librave janë ribotuar një e dy herë e janë programuar si lexime jashtëklase për nxënësit.

Bardhyli ka botuar në organet e fëmijëve mbi 100 përralla e tregime, ka shkruar pjesë për teatrot e kukullave, radio-novela e skenare filmash dokumentarë etj.

Librat e tij janë të pëlqyeshme nga fëmijet, se janë shkruar bukur, me gjuhë të thjeshtë e të kuptueshme, dallohen për shkurtësinë e shprehjeve dhe sidomos janë të mbështetura fort në krijimtarinë popullore.

                                                                             Skënder  HASKO

Nr.34 – qershor 2003